De SER onderkent in haar rapport dat óók in de kinderopvang de arbeidskrapte toeneemt. Het aantal vacatures in de kinderopvang was al ongekend hoog en is in een jaar tijd nog eens verdrievoudigd (!). Met de aangekondigde plannen uit het coalitieakkoord om vanaf 2025 kinderopvang voor 95 procent te vergoeden voor werkende ouders, loopt dat alleen maar verder op. Om die ambitie te realiseren zijn er in de komende tien jaar nog eens 50.000 extra medewerkers in de kinderopvang nodig, zo heeft Kinderopvang werkt! onlangs berekend.

Investeren in kinderopvang

De SER wijst op het belang van kinderopvang als belangrijk instrument om de huidige arbeidsmarktproblematiek op te lossen. Ondanks het huidige personeelstekort in de kinderopvang, is de Branchevereniging Maatschappelijke Kinderopvang blij met het expliciete advies aan het kabinet. ‘Kinderopvang is een belangrijke voorwaarde, want iedere pedagogisch medewerker maakt het mogelijk dat zeven ouders kúnnen werken!’, aldus Loes Ypma, voorzitter van de branchevereniging.

‘De keuze van het kabinet om te investeren in 95 procent gratis kinderopvang voor werkende ouders, betekent dat we op langere termijn grotere problemen op de arbeidsmarkt én in onze welvaart voorkomen. Want gratis kinderopvang is een voorwaarde voor ouders om meer te gaan werken, weten we uit onderzoek. Het kabinet heeft een mooie koers uitgezet; nu moeten we vaart maken en níet op de rem gaan staan. Nu investeren in kinderopvang met het oog op de lange termijn, heeft een multiplier-effect op de Nederlandse arbeidsmarkt en welvaart, lezen we in dit SER advies.’

Meer werkenden?

De Brancheorganisatie Kinderopvang plaatst hierbij echter een kanttekening en vraagt zich af of de huidige plannen van het kabinet ook daadwerkelijk zullen leiden tot meer arbeidsparticipatie. Volgens hen is de verwachting dat een hogere vaste vergoeding wel zal leiden tot een hoger gebruik van formele kinderopvang, maar niet tot een hogere arbeidsparticipatie. Het CPB heeft dit voornemen van het kabinet doorgerekend en kwam zelfs tot de conclusie dat de voorgestelde 95 procent vergoeding voor werkende ouders per saldo zal leiden tot mínder werkenden. Een hogere vergoeding leidt vooral tot vervanging van informele opvang door opa en oma, naar formele kinderopvang.

Emmeline Bijlsma, directeur van de Brancheorganisatie Kinderopvang: ‘Hogere kosten voor de maatschappij dus, zonder opbrengst in termen van extra werkenden. Bovendien wordt de koppeling tussen het aantal gewerkte uren en het aantal uren opvang dat ouders kunnen afnemen straks losgelaten. In dat opzicht wordt meer uren werken dus niet lonender: ouders kunnen straks meer kinderopvang afnemen, zonder meer te gaan werken.’

Een groot onbenut potentieel

Ypma van de BMK ziet veel kansen om het personeelstekort in de kinderopvang aan te pakken. ‘De kinderopvang heeft in het verleden voor hetere vuren gestaan. Afgelopen jaren is de sector gegroeid met ongeveer zevenduizend nieuwe medewerkers per jaar en afgelopen jaar zelfs met negenduizend.’

Bovendien stijgt de waardering voor de kinderopvang, zeker na de coronaperiode, volgens Ypma. ‘We zien gelukkig ook instroom van zowel zij-instromers als mbo- en hbo-studenten. Ook mensen met een sport-, cultuur-, natuur- of techniekachtergrond kunnen de kinderopvang verrijken met hun specifieke expertise. Daarnaast werken we steeds meer samen met het onderwijs aan combinatiebanen. ‘s Middags als extra handen in de klas en na schooltijd de vertrouwde gezichten op de BSO. Op dit moment zien we uitstroom van medewerkers omdat ze een sprokkeluren-contract hebben, ze werken immers alleen na schooltijd een paar uurtjes. In samenwerking met het onderwijs kunnen we fulltime contracten en mooie doorgroeimogelijkheden bieden.’

Beter benutten van capaciteit

Dat er meer nieuw personeel nodig is, staat vast. Maar er ligt ook een kans in het beter benutten van de capaciteit die er wél is volgens de BK. Daarvoor is het cruciaal dat de werk- en regeldruk omlaag gaat volgens Emmeline Bijlsma. ‘Daar legt de SER de vinger precies op de zere plek: veel regeldruk is rechtstreeks terug te voeren op landelijke regelgeving, en is een kenmerk van publiek gefinancierde organisaties.’ Minder regelzucht en verantwoordingsdrift, meer regelmogelijkheden en een cultuur van meer vertrouwen in professionals zijn cruciaal, aldus de SER.

Bijlsma onderschrijft dit: ‘Vertrouwen in de professional is noodzakelijk om hoge kwaliteit te bieden en het werkplezier van onze pedagogisch professionals te vergroten. Voor de overheid blijkt dit helaas erg lastig. Vertrouwen in de professional is al minstens vijftien jaar een terugkerend thema bij de overheid, maar het heeft nog niet geleid tot de noodzakelijke paradigmashift. Ook bínnen overheidsorganisaties zie je de bureaucratie en regeldruk alleen maar toenemen. Hier ligt echt een flinke uitdaging voor het kabinet.’

Bronnen: SER, BK, BMK