De Inspectie van het Onderwijs heeft in 2022 onderzoek gedaan naar het signalenproces in de kinderopvang van gemeenten en GGD’en. De resultaten van dit onderzoek zijn nu bekendgemaakt. In totaal werkten 24 GGD’en (92%) en 213 gemeenten (62%) mee aan het onderzoek waarvoor zij een uitgebreide vragenlijst invulden. Ook analyseerden ze informatie uit de Gemeenschappelijke Inspectieruimte (GIR).
Belangrijkste bevindingen
De belangrijkste bevindingen uit het onderzoek zijn dat de gemeenten en GGD’en niet altijd goed vindbaar zijn voor potentiële melders van signalen. Zowel een deel van de GGD’en als een deel van de gemeenten geeft aan dat personen mogelijk niet weten dat ze signalen bij hen kunnen indienen.
Alle deelnemende GGD’en en een beperkt aantal deelnemende gemeenten, ontvingen signalen over de kinderopvang. De meeste GGD’en ontvingen signalen over de pedagogische kwaliteit, veiligheid en gezondheid, en de beroepskracht-kindratio. Minstens 92 procent van de GGD’en ontving signalen over deze thema’s in 2022. Weinig GGD’en (8 procent) ontvingen signalen over voorschoolse educatie en oudercommissies. De inhoud en de ernst van de ontvangen signalen zijn niet verder onderzocht.
Signalen worden vooral geregistreerd buiten GIR-Inspecteren om. Hoewel de meeste GGD’en het standaard registratiesysteem GIR-Inspecteren gebruiken voor de uitvoering van het toezicht, worden signalen vaker niet dan wel geregistreerd in dit systeem. GIR-Inspecteren heeft beperkte mogelijkheden voor de registratie van signalen. De huidige manier van registreren zorgt voor uitdagingen in het vastleggen, raadplegen en beheren van signalen.
Inhoudelijke beoordeling van signalen wordt meestal door meerdere personen uitgevoerd. Vervolgonderzoeken worden meestal uitgevoerd in de vorm van een incidenteel onderzoek of een vervroegd jaarlijks onderzoek.
Conclusies en aanbevelingen
Voor zover de inspectie kan beoordelen hanteren GGD’en en gemeenten een werkwijze waarbij de binnenkomende signalen over de kinderopvang adequaat worden afgehandeld. De tevredenheid onder het merendeel van de GGD’en en gemeenten over de afhandeling van signalen suggereert ook dat het verwerkingsproces voldoende functioneert.
Toch volgen uit dit onderzoek ook aanwijzingen dat mogelijk niet alle signalen over de kinderopvang de GGD’en en gemeenten bereiken. Zo is de vindbaarheid van de GGD en de gemeente als meldpunt voor signalen beperkt. Bovendien blijkt dat er in 2022 een erg grote variatie is in het aantal ontvangen signalen per GGD. De inspectie kan dit zonder verder onderzoek moeilijk duiden, maar dit suggereert dat signalen mogelijk worden gemist.
De Inspectie van het Onderwijs heeft daarom drie verbeterpunten geformuleerd.
- Investeer in duidelijke informatieverstrekking over het signalenproces richting potentiële melders (gericht aan gemeenten en GGD’s)
Het is van belang om de bekendheid van de gemeenten en GGD’en als meldpunt te vergroten en potentiële melders goed te informeren over hoe ze signalen kunnen indienen. Verder is het van belang om te communiceren over de mogelijkheden voor anoniem melden en de vertrouwelijke behandeling van signalen. Een mogelijke aanpak om informatieverstrekking te verbeteren is de herziening of verbetering van bestaande informatiekanalen (websites) en het actief betrekken van relevante partijen, zoals kinderopvangorganisaties of oudercommissies.
2. Investeer in een goed werkend registratiesysteem voor signalen (gericht aan: gemeenten, GGD’en, VNG Naleving, GGD GHOR Nederland en ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid)
Een goede registratie is belangrijk voor een effectieve afhandeling van signalen. Veel GGD’en maken gebruik van zelfontwikkelde registratieformulieren, omdat GIRInspecteren beperkte mogelijkheden biedt voor de registratie van signalen. Daarom zijn veel GGD’en genoodzaakt om met meerdere systemen te werken. Verschillende systemen gebruiken om vergelijkbare informatie bij te houden, kan leiden tot verwarring en inconsistentie.
3. Formuleer (landelijke) denklijnen voor de inrichting van het signalenproces (gericht aan: VNG Naleving en GGD GHOR Nederland in samenspraak met gemeenten en GGD’en)
Goede werkafspraken of richtlijnen voor het signalenproces kunnen bijdragen aan het efficiënt en effectief afhandelen van signalen en kunnen zorgen voor meer uniformiteit in de aanpak. Het ontbreken ervan kan leiden tot discussie of onnodig veel uitzoekwerk. Bovendien kan het ontbreken van werkafspraken of richtlijnen de transparantie en verantwoording in het proces verminderen. Het wordt moeilijker om uit te leggen op basis van welke criteria keuzes tot stand komen.
