De vier grootste misverstanden over veiligheid in de kinderopvang

Sabine van Eck, programmaleider Kinderen en Jeugd bij Consument en Veiligheid, debatteerde de afgelopen periode op verschillende plekken met vele betrokkenen in de kinderopvang over veiligheid. Helaas ging het meestal over de vorm en nog veel te weinig echt over de inhoud, constateerde ze.

‘Mijn missie is geslaagd als we goede inhoudelijke discussies voeren over aanvaardbare risico’s en interessante pedagogische opvattingen die uitmonden in uitdagende en veilige omgevingen. Als we echt gaan praten over de dilemma’s die je tegenkomt en de gesprekken die je hierover met ouders voert. Niet omdat het moet, maar omdat je je hier als ondernemer in de kinderopvang kwalitatief mee kunt onderscheiden. Tijd dus om een paar misverstanden uit de weg te ruimen:

1. De regelgeving voor veiligheid is alleen maar strenger geworden.
Een veelgehoorde verzuchting, maar de praktijk is toch echt anders. Met het ingaan van de Wet Kinderopvang in 2005 is er een eind gekomen aan de gedetailleerde lokale wetgeving. Natuurlijk, er is nog steeds wet- en regelgeving. Wetgeving over Brandveiligheid bijvoorbeeld en het Attractiebesluit dat onderhoud en veiligheid van de speeltoestellen regelt. Die waren er al, zullen blijven en gelden net zo goed voor scholen, maar ook voor zorginstellingen of voor het gemeentehuis.
Maar de knellende band van lokale regeltjes over bijvoorbeeld traphekjes is echt verdwenen en daarmee is tegemoetgekomen aan de roep van de ondernemers om meer vrijheid. Meer vrijheid betekent wél meer verantwoordelijkheid! De verantwoordelijkheid om zelf na te denken over beleid, over aanvaardbare risico’s en passende maatregelen specifiek voor jouw centrum.
Geen inspecteur meer die de veiligheid met behulp van een lijst komt controleren. Nee, de risico-inventarisatie uitvoeren is een actief proces; het vraagt om zelf nadenken over veiligheid op locatieniveau. De risico-inventarisatie veiligheid is een middel om veiligheidsbeleid te kunnen opzetten en geen doel op zich. Met behulp van het instrument kun je risico’s inventariseren, deze in volgorde van belangrijkheid zetten en op maat maatregelen kiezen, altijd onderbouwd door beleid.

2. Ongelukken horen er nu eenmaal bij, dat moeten we maar accepteren in de kinderopvang.
De balans tussen veiligheid en uitdaging is iets waar elke leidster dagelijks mee te maken heeft. En opgroeien betekent nu eenmaal vallen en opstaan. Maar hoeveel ongelukken zijn acceptabel? En welke ongelukken horen er nu eenmaal bij?
Kennis is macht. Als je weet wat veelvoorkomende ongelukken zijn (en wij weten dat!) en hoe die ontstaan, dan kun je veel ongelukken wel degelijk voorkomen.
Doorvragen leert dat we het bij bovenstaande uitspraak natuurlijk wel hebben over een paar blauwe plekken, schaafwonden of een schram hier of daar. Niemand vindt een ernstig ongeval nu eenmaal een acceptabel bedrijfsrisico, zeker niet al die leidsters die dagelijks met kinderen werken. Wie ooit te maken heeft gehad met een ernstig ongeluk weet hoe ingrijpend zoiets is. Hoe het je als organisatie verlamt. Hoe groot de invloed is op het team!
Dus horen ongelukken er echt nu eenmaal bij…..?

3. Al die aandacht voor veiligheid leidt tot dodelijk saaie, ongeïnspireerde plekken waar kinderen niet uitgedaagd worden en niks mogen!
De veiligste manier om door het leven te gaan is misschien inderdaad wel ingepakt als een Michelin-poppetje en dan heel stil blijven zitten. Toch?
Veiligheidsmanagement betekent kinderen leren met risico’s om te gaan, passend bij hun leeftijd en hun ontwikkeling. Veiligheidseducatie is minstens zo belangrijk als het veilig maken van de omgeving. Wat heb je aan een kind dat niet leert hoe het zich in het verkeer moet gedragen, hoe je een trap afloopt of hoe je een schaar hanteert? Veiligheidsmanagement gaat juist om de aandacht voor de omgeving, gedrag en toezicht. Wie werkt vanuit een met ouders gedeeld pedagogisch beleid, kan interessante keuzes maken, ook op het gebied van veiligheid. Je kunt dus traphekjes plaatsen, maar je kunt kinderen ook leren traplopen. De keuze is aan de ondernemer, mits goed onderbouwd. En daar gaat het nu nog wel eens mis. En dus lijkt het of men dan soms maar kiest voor de weg van de minste weerstand: plaatsen die traphekjes of weghalen dat speeltoestel. Of, wat ik laatst zelfs hoorde, zo min mogelijk buiten spelen met de kinderen.
Uitdagend veiligheidsbeleid vraagt visie én lef! Ze zijn er wel, de voorbeelden, zoals kinderdagverblijf van het jaar 2006 Kiekeboe in Maastricht. Maar dun gezaaid!

4. Al die aandacht voor veiligheid, leidt ons af van ons echte werk: goede opvang bieden voor onze kinderen!
De kinderopvang mag trots zijn. Het aantal ongevallen is uiterst laag. Het gaat dus heel erg goed! En ik zie en spreek gepassioneerde leidsters, visionaire managers en betrokken locatiehoofden. Maar ik hoor ook heel veel geklaag en gemopper over de veiligheidsmaffia en al die verplichtingen. Wat ooit bedacht was om tegemoet te komen aan de wens van de ondernemers voor meer vrijheid, blijkt ook een keerzijde te hebben: een grotere verantwoordelijkheid.
Communicatie is het toverwoord. Communicatie met ouders, met leidsters en, om het punt toch maar even te noemen, met de toezichthouder. Ik zie kindercentra die interessante keuzes maken waar een pedagogisch beleid aan ten grondslag ligt. En met grote betrokkenheid van ouders, waar de ervaring van leidsters op dit onderwerp volop wordt benut en een goede verhouding met de toezichthouder. Waar ze samenwerken vanuit een gezamenlijk belang: een goede en veilige plek voor kinderen creëren.’

[noot]
Sabine van Eck is programmaleider Kinderen en Jeugd bij Consument en Veiligheid.
De risico-inventarisatie veiligheid voor de kinderopvang is onder haar verantwoordelijkheid ontwikkeld. Eerder ontwikkelde en implementeerde Consument en Veiligheid met succes een methodiek voor veiligheidsmanagement voor basisscholen. Consument en Veiligheid is het kenniscentrum op het gebied van preventie van ongevallen en geweld. Zij verzamelt en beheert letseldata en kan deze vertalen naar praktische preventieprogramma’s, methodieken voor veiligheidsmanagement en ondersteuning op maat (bijvoorbeeld [curs]incompany trainingen).