Het kan soms moeilijk zijn om kinderen met opvallend gedrag te begrijpen. Daarom is het volgens Michelle belangrijk om te weten wat er achter dit gedrag zit. Een belangrijk onderdeel daarvan is de hersenontwikkeling.

Het emotie- en het controlesysteem

Michelle: ‘De hersenen klinken vaak als ongrijpbaar en complex. Dat zijn ze natuurlijk ook. Juist dat maakt het zo fascinerend om ze te bestuderen. Maar je kunt het brein ook heel eenvoudig uitleggen. Om het makkelijker te maken, deel ik de hersenen vaak op in twee systemen: het emotiesysteem en het controlesysteem.’

Ontwikkeling gaat niet gelijktijdig

Het emotiesysteem ligt volgens Michelle in het midden van de hersenen. Het controlesysteem ligt daaromheen. ‘Die twee delen ontwikkelen zich niet tegelijkertijd en ook niet even snel. Hierdoor kan er dus een disbalans ontstaan. Soms heeft het ene deel wat meer de overhand dan het andere. Dat kun je bijvoorbeeld goed zien in de puberteit waarin jongeren meer gericht zijn op beloningen en sociale interactie. Vaak zijn ze dan minder gefocust op goed nadenken over hun handelingen en dingen plannen.’

Kinderen doen het niet expres

Als je weet hoe het eraan toe gaat in de hersenen kun je meer begrip opbrengen voor de emoties die kinderen ervaren. ‘Als een peuter opvallend gedrag laat zien, besef dan dat hij dit niet doet omdat het een vervelend kind is. Het kan een samenspel zijn van een te veel aan prikkels die hij op de groep heeft gekregen en de prikkels die hij thuis heeft gehad. Misschien is de klok verzet, is het Sinterklaastijd, of zijn er veel personeelswisselingen. Er kunnen allerlei zaken zijn waar je jezelf van tevoren op kunt instellen. Je weet dan al dat het die week even pittig gaat worden.’

De voorraad met controle raakt op

Maar er kunnen natuurlijk ook zaken op individueel niveau spelen volgens Michelle. ‘Wie weet heeft dit kind slecht geslapen, een druk weekend gehad, of honger of dorst? Allemaal dingen waardoor de prikkelverwerking in de hersenen wat moeilijker gaat. De voorraad met controle raakt op en de emotie komt zodoende meer naar de voorgrond. Als je weet wat dit kind doormaakt, kun je er al meer begrip voor opbrengen.’

Ieder kind regeert weer anders

Daarnaast is het ene kind volgens Michelle gevoeliger voor prikkels dan het andere kind. ‘Je ziet dat breinontwikkeling bij kinderen over het algemeen hetzelfde verloopt, maar op een verschillend tempo. Daarom regeert iedereen weer anders op impulsen.’
Michelle geeft aan dat bij veel mensen de emotie meer de overhand neemt als ze te weinig hebben gegeten. ‘Ook kunnen sommige kinderen gemakkelijk een slaapje overslaan, anderen worden er bloedchagrijnig van. Er zijn ook kinderen die intens reageren op sterke smaken of harde geluiden. Als pedagogisch professional is het dus zaak om iedereen door en door te kennen. Zo weet je waarom een kind zo van slag raakt.’

Begeleiden in de emotie

Michelle geeft aan dat jonge kinderen deze overprikkeling nog niet goed kunnen herkennen en benoemen. ‘Aan de pedagogisch professional dus de belangrijke taak om ze hierin te begeleiden. Misschien zie je dat een kind chagrijnig wordt omdat het moe is. Vertel het kind dan: “Ik zie dat je wat sneller boos bent. Van mama hoorde ik dat je laat naar bed bent gegaan gisteravond. Daarom heb je vandaag misschien iets minder geduld.”’

Emotie die er volgens het boekje niet bij hoort

Die processen begeleiden kan soms nog aardig lastig zijn volgens Michelle. ‘Je kunt het soms op een verkeerde manier interpreteren. ‘Het ene kind kan heel druk worden als het juist moe is. Ook kan boosheid ontstaan als iemand juist verdrietig is. Soms geeft het lichaam namelijk een ander signaal dan de emotie die er dan eigenlijk volgens “het boekje” bij zou moeten horen. Het kan lastig zijn om te zien wat er aan de hand is als je het kind nog niet zo goed kent.’
Toch hoef je volgens Michelle niet altijd helemaal te weten wat erachter zit. ‘Als een kind snel boos wordt of druk wordt is het belangrijk om die rust op te zoeken. Geef aan dat je ziet dat dit kind een dergelijke emotie ervaart en creëer een plekje waar dit kind kan kalmeren.’

Afwijzing doet pijn

En naar welke emotie doet Michelle het meeste onderzoek? ‘Het gevoel van afwijzing,’ vertelt ze. Een emotie die we met z’n allen niet moeten onderschatten. Iedereen wordt geboren met de drang om geaccepteerd te worden. Als een kind niet met andere kinderen mag meespelen kan dit zorgen voor intense emoties. Je ziet dat op het moment van afwijzing er in de hersenen delen oplichten die met fysieke pijn te maken hebben.’

Erken de emotie

Volgens Michelle is het dus heel belangrijk om het niet te bagatelliseren als een van de kinderen niet mee mag doen. ‘Natuurlijk kan het soms voorkomen dat kinderen even samen willen spelen en dat er geen plaats is voor een ander. Dat is ook iets waar het afgewezen kind van kan leren. Maar als je tegen het betreffende kind zegt dat het niet zo erg is, mist dat stukje erkenning.’
Wat je dan wel kunt doen volgens Michelle? ‘Laat in plaats daarvan weten dat je ziet dat diegene er super verdrietig van is en dat je dat best kunt begrijpen. Maar dat deze situatie het niet betekent dat de kinderen haar niet meer lief vinden en dat het ook oké is om soms met andere, of even alleen te spelen. Op die manier voelt een kind zich gezien en gesteund, en krijgt het de kans om met meer zelfvertrouwen een volgende keer weer wel aan te sluiten.’