In de wekelijkse podcast Pointer Talk buigen Esmee Dirks en Benjamin de Bruijn zich met een collega over een lastig vraagstuk, dit keer met Pointer-collega Robbert ter Weijden. Eerder al maakte hij de tv-uitzending Kinderopvang in nood. De journalist praat in deze podcast mee over de zoektocht naar perspectieven voor het personeelstekort in de kinderopvang.

Esmee Dirks vertelt hoe kinderopvang ooit begon als voorziening voor arme gezinnen – zodat ook de moeder kon werken – en uitgegroeid is tot een ‘luxe’ voor alle lagen van de samenleving. ‘Het is vanzelfsprekend geworden dat je kind naar de opvang kan, zodat jij als ouder kunt werken. Althans, zo is het in je hoofd, want in de praktijk blijkt het helemaal niet zo te zijn.’

Zwaard van Damocles

Ter Weijden: ‘Kinderopvang raakt veel mensen: ouders, opa’s en oma’s, werkgevers, maar ook sectoren: je zou zelfs zo ver kunnen gaan om te zeggen dat het onze economie raakt. De gedachte achter het gratis maken van de opvang is, dat er meer mensen van gebruik zullen maken zodat met name meer vrouwen aan het werk kunnen – waardoor ook de personeelstekorten in andere sectoren kleiner worden. Maar dat gaat voorbij aan het punt dat de sector zélf een tekort heeft waar je U tegen zegt’, vindt hij. ‘Dat hangt er ook nog eens boven als een zwaard van Damocles.’

Infarct

Want als je het gratis maakt, dan neemt de vraag toe, legt hij uit: ‘Als je nu al 7000 medewerkers te kort hebt, kom je misschien wel op een tekort van 50.000 medewerkers uit in 2025. Dat is niet meer te behappen, dat is een personeelsinfarct. Dan kun je de kinderopvang niet meer overeind houden.’

‘Het is een race to the bottom’

Ter Weijden vindt dat werknemers in de kinderopvang ‘heel braaf’ zijn: ze staken nooit, terwijl de werkdruk hoog is. ‘Het lijkt wel in het DNA van de kinderopvang te zitten om te proberen het hóe dan ook te organiseren, tot ze op knappen staan. Terwijl er al een tekort is, stroomt er ook veel personeel uit: de werkdruk is zó hoog en het ziekteverzuim is hoger dan in andere sectoren. Het is een race to the bottom.’ 

Onderwijs

Zou de kinderopvang niet onder het onderwijs moeten vallen? Dit vraagt een ouder zich af in de uitzending. Zij vertelt dat zij en haar man beide 36 uur werken, maar dat hun contract voor de kinderopvang eenzijdig werd opgezegd nog voordat hun kind er naar toe kon gaan. ‘De politiek wil heel graag dat ouders meer gaan werken, maar dan moeten er ook systemen voor zijn ingericht. Je kunt leuk fulltime bonussen gaan uitdelen, maar als er niemand op je kinderen wil passen, dan wordt het lastig.’

Traditionele patronen

Ter Weijden weet dat er al landen zijn waar dat zo gaat. ‘Ouders zijn natuurlijk primair verantwoordelijk voor hun kinderen, maar willen ook opvang om te kunnen werken. En om niet in de traditionele patronen te blijven hangen – als je wilt dat vrouwen meer aan werken – moet je daar ook de gelegenheid voor geven. Dan zijn we ook met z’n allen verantwoordelijk om daar een behoorlijk systeem voor op te zetten.’

‘Het is alsof je het ouderschap er maar een beetje bij in moet passen’

‘Precies’, reageert Esmee Dirks: ‘Je moet dat faciliteren. We hebben nu eenmaal allemaal de drang om voort te planten en de behoefte onszelf te ontwikkelen. Soms denk ik – als je kijkt naar hoe we de samenleving hebben ingericht – dat het systeem bijna probeert te negeren dat we nu eenmaal allemaal kinderen op de wereld zetten. Het is alsof je het ouderschap er maar een beetje bij in moet passen. Met als gevolg dat heel veel mannen fulltime werken en vrouwen twee banen hebben: moeder zijn en carrière willen maken.’

Gepensioneerden

Een deel van de oplossing zou volgens Ter Weijden kunnen liggen in een continurooster op scholen, waardoor de last van de opvangdruk beter verdeeld wordt over de week – en je die ‘gekke’ woensdagmiddag niet meer hebt. Ook oppert presentator Benjamin de Bruijn dat gepensioneerde ouderen wellicht op vrijwillige basis zouden kunnen bijspringen.

Onorthodoxe oplossingen

BOinK-voorzitter Gjalt Jellesma wordt gebeld om te vragen wat hij hiervan vindt. Hij benadrukt dat mensen moeten beseffen dat kinderen maar een deel van de tijd dat ouders werken maar naar de kinderopvang gebracht worden. De resterende tijd brengen ze volgens hem vaak door met grootouders. ‘Maar realiseer je ook dat zij lang niet altijd gezellig aan het andere eind van de straat wonen en dat er vaak een grote reisafstand is.’

Jellesma: ‘Ik ben niet tegen alle kleine helpende maatregelen, maar het zijn druppels op een gloeiende plaat. Dit probleem is zo massief, dan moet je kijken naar onorthodoxe oplossingen, namelijk: iets mínder kinderopvang voor méér kinderen.’

Beluister hier de gehele podcast van Pointer Talk van 3 april 2023.