We bespraken dit met Ria Goedhart. Docent en onderzoeker aan de Hogeschool Utrecht, gespecialiseerd in meertaligheid en onderwijs aan nieuwkomers. Ria geeft aan dat het soms uitdagend kan zijn om met ouders om te gaan die een andere thuistaal en cultuur hebben. ‘Vaak wordt alleen gedacht aan de taalbarrière, maar denk bijvoorbeeld ook aan de rolverdeling tussen ouders en professionals. Misschien zijn ouders vanuit hun thuisland gewend dat de opvang alles bepaalt, maar in Nederland wordt juist veel meer overleg met elkaar verwacht.’

Een misverstand kan ook grappig zijn

Volgens Ria kun je niet alle misverstanden voorkomen door kennis van verschillende talen en culturen. Daarbij kan een misverstand soms ook gewoon heel grappig zijn. ‘Soms kun je met ouders onbedaarlijk lachen om een misverstand. En op hun beurt kunnen zij ook reuze opgelucht zijn dat jij ook niet alles weet.’

Leer omgaan met de verschillen

Volgens Ria hoef je dus geen expert te worden in een taal of cultuur om ouders te begrijpen. ‘Het is belangrijker om met verschillen om te leren gaan en de ongemakken die dit soms met zich meebrengt te accepteren. Dat je cultuursensitief bent.’
Maar wat betekent het eigenlijk om cultuursensitief te werken? Ria: ‘Dat je jezelf bewust bent dat je eigen normen en waarden niet universeel zijn. Ook dat je gevoelig bent voor andere culturele uitingen en dat je de verschillen opmerkt.’

Taal en cultuur mag er zijn

En hoe kunnen pedagogisch professionals daar concrete handvatten aan geven? ‘Door oprecht nieuwsgierig naar de thuistaal en thuiscultuur van ouders en kinderen te kijken. Vraag hoe ouders en kinderen in hun thuistaal tellen. Of ga materialen, kleuren, emoties of specifieke themawoorden benoemen. Vaag of zij het willen schrijven in hun thuistaal. Daarmee zeg je: jouw taal en cultuur dat ben jij, dat mag hier zijn en je geeft hen een kapstok waaraan ze de Nederlandse getallen, woorden en themawoorden kunnen koppelen.’
Ria gebruikt in plaats van cultuursensitief zelf liever het woord cultureel responsief. ‘Want dat veronderstelt dat je het niet alleen signaleert, maar dat je er ook rekening mee houdt.’

Vertaalapp

Om de taalbarrière te overbruggen kan het volgens Ria belangrijk zijn om je goed voor te bereiden. ‘Vaak verloopt een gesprek beter als je weet welke taal ouders thuis spreken en of er iemand in hun omgeving kan tolken,’ legt ze uit. ‘Als je weet dat ze bijvoorbeeld vaak een vertaalapp gebruiken, maakt dat het delen van schriftelijke informatie of het voeren van korte gesprekken bij het halen en brengen van de kinderen eenvoudiger.

De kinderopvang bepaalt

Ria geeft een voorbeeld van een situatie die in de praktijk vaak misgaat. ‘In veel thuislanden van nieuwkomerouders wordt minder sterk ingezet op ouderbetrokkenheid. Daar ben jij de professional. Ouders denken dan: “Jij hebt ervoor geleerd, wat heb ik daaraan toe te voegen?” Natuurlijk hebben niet alle ouders dit, maar als je dit opmerkt is het wel belangrijk om ze te laten weten dat je die samenwerking heel belangrijk vindt. Deze informatie vraagt vaak wel om vertaling en herhaling, want er komen veel nieuwe zaken op deze nieuwkomerouders af.’

Huilend op oudergesprek

Een ander voorbeeld gaat over het oudergesprek. ‘In veel thuislanden van nieuwkomers worden ouders alleen uitgenodigd als het slecht gaat met hun kind. Een professional vertelde me eens dat ouders op gesprek kwamen met tranen in hun ogen. Ze dachten dat het niet goed ging op de opvang, terwijl er niets aan de hand was.’
Zoiets kun je volgens Ria heel makkelijk voorkomen door ouders goed te informeren. ‘Stel ze op de hoogte van het jaarlijkse oudergesprek en wat daarin wordt besproken. Ook hier geldt weer: doe dit op tijd, bij de intake bijvoorbeeld, en herhaal dit vaker.’

Welkom

En elke manieren zijn er om niet alleen de kinderen, maar ook de ouders zich thuis te laten voelen op de kinderopvang? ‘Bevestig bijvoorbeeld het woord welkom in alle talen op de gevel van de vestiging. Ik hoor nog regelmatig van ouders hoeveel meer welkom zij zich voelen als het woord er ook in hun taal staat.’

Rijkdom

Ria hoopt dat we in de toekomst met een andere blik gaan kijken naar al die verschillende talen en culturen in ons land. ‘Dat we de aanwezigheid van andere thuistalen en thuisculturen niet langer zien als iets ingewikkelds, maar juist als de rijkdom die het eigenlijk is,’ zegt ze met nadruk. ‘Een enorme toevoeging die onze samenleving kleurrijker en veerkrachtiger maakt.’

Doe geen aannames

Daarnaast vindt Ria het belangrijk dat professionals open blijven staan voor ouders met andere achtergronden. ‘Blijf echt oprecht nieuwsgierig naar hun verhalen, hun gewoontes, hun manier van opvoeden,’ vertelt ze. ‘Zonder meteen te denken in hokjes. Blijf jezelf ontwikkelen, want zelfs na tien jaar werken met nieuwkomersouders betrap ik mezelf nog weleens op aannames’

Verbreed je blik

Volgens Ria is het vooral de kunst om je daarvan bewust te zijn en te blijven. ‘Reflecteren op dit soort situaties, bijvoorbeeld met collega’s of in intervisie, is ongelooflijk waardevol,’ legt ze uit. ‘Daarnaast kunnen tolken of brugfiguren helpen om je blik te verbreden. Misschien voorkom je er niet elk verschil in inzicht mee, maar je leert wel om situaties door meerdere brillen te bekijken. Dat vergroot het begrip voor de positie van ouders en met dat begrip kun je veel beter aansluiten bij hun mogelijkheden en behoeften.’