De Amersfoortse kinderopvangorganisatie Ska maakte onlangs bekend contracten met ouders op te moeten zeggen. ‘Het is crisis in de kinderopvang’ kopte verschillende nieuwssites. Het woord crisis was wellicht iets te hijgerig, maar dat het dagelijks alle hens aan dek is, zal niemand ontkennen. Het tekort aan vertrouwde gezichten in de kinderopvang zal steeds grotere gevolgen krijgen. Voor kinderen, ouders, werkgevers en uiteindelijk de hele samenleving.
Het personeelstekort in de kinderopvang leidt tot een hoge werkdruk. Veel pedagogisch medewerkers lopen al te lang op hun tandvlees. Een hogere werkdruk leidt weer tot een hoger ziekteverzuim of soms zelfs langdurige uitval en zo komen we terecht in een vicieuze cirkel. Daarbij opgeteld dat de vraag naar kinderopvang toeneemt en vacatures open blijven. Daarnaast zijn kinderopvangorganisaties vaak tweeënvijftig weken per jaar geopend en de openingstijden zijn de afgelopen jaren steeds verder verruimd, waardoor de werkdagen lang zijn.
Een dagje verlof of ziekmelding van een pedagogisch medewerker, kan er toe leiden dat kinderen niet op hun vaste stamgroep kunnen worden opgevangen, groepen moet worden samengevoegd of zelfs gesloten. Dat brengt stress teweeg. Van wie nog overeind staat wordt veel gevraagd. Je moet flexibel zijn, extra werken, kinderen opvangen van een andere groep of zelf op een andere groep of locatie werken. Alle groepen zitten propvol, wat extra onrust met zich meebrengt. Ook van de kinderen vraagt dit veel aanpassingsvermogen. Wanneer een vacature onvervuld blijft en er ook geen vaste invaller beschikbaar is, betekent dit dat een kind regelmatig wordt overgeplaatst naar een andere groep of dat het te maken krijgt met verschillende gezichten. Met veel kunst en vliegwerk lukt het misschien wel om de personele bezetting rond te krijgen, maar de vaste medewerkers lopen op hun tenen om alle kinderen gerust te stellen en iedere dag opnieuw weer een andere collega in te werken.
Elk kind is uniek, dat maakt ons werk ook zo boeiend. Een vaste medewerker kent de kinderen en weet precies wat ieder kind nodig heeft om zich veilig en comfortabel te voelen. Een invaller of uitzendkracht, hoe professioneel, lief en hardwerkend dan ook, kent de kinderen vaak niet. Dit verhoogt de druk op een vaste medewerker. Die weet immers dat Nadine er aan herinnerd moet worden naar het toilet te gaan, dat je Jasson niet aan tafel moet zetten naast Leon, dat Megan onzeker is en Fenna vliegensvlug en dat Amir niet kan slapen als zijn blauwe knuffelaapje nog in het mandje ligt. Om maar niet te spreken van alle allergieën die kinderen kunnen hebben en gedrag dat een medewerker die een kind onvoldoende kent zomaar zou kunnen missen, met alle gevolgen van dien.
‘Aan ons echte werk, de vier pedagogische Basisdoelen, komt ondertussen niemand meer toe’
Alle kinderen hebben vaste verzorgers nodig waaraan zij zich kunnen hechten. Dat is in deze tijd van personeelskrapte niet altijd haalbaar. Kinderen die niet goed kunnen hechten voelen zich minder veilig, kunnen zich niet optimaal ontwikkelen en vertonen vaker gedragsproblemen.
Kinderen zijn geen elastiekjes die eindeloos kunnen worden opgerekt. Niet voor niets werd in de Wet IKK het vaste gezichtencriterium voor baby’s aangescherpt. Ook voor oudere kinderen is een vaste groep met bekende verzorgers ontzettend belangrijk. Pedagogisch medewerkers die weten dat je zaterdag moet afzwemmen, dat oma erg ziek is of je ouders onlangs zijn gescheiden. Die de kinderen kennen en weten wie er wel eens pest of gepest wordt. Een kind dat toch al niet zo opvalt trekt zich terug als het niet gezien wordt, terwijl kinderen die graag de grens opzoeken alles uit de kast halen om die onbekende medewerker uit te dagen. Aan ons echte werk, de vier pedagogische Basisdoelen, komt ondertussen niemand meer toe.
We moeten oppassen dat ons mooie beroep niet uitgehold wordt. Wanneer er steeds minder ruimte is voor de kern en inhoud van ons vak, verliezen de vaste medewerkers kun motivatie. In plaats van het stimuleren van de ontwikkeling van kinderen, houden we ons meer bezig met brandjes blussen, de dag zonder kleerscheuren doorkomen en de beroepskracht-kindratio voor de volgende dag. Ouders interesseert het nog nauwelijks wie er op de groep staat, als de groep maar open blijft. Het belang van het mentorschap en een goede overdracht wordt ondergeschikt.
Wanneer een groot deel van de mensen op de werkvloer bestaat uit inleenkrachteen, gaat dit ten koste van de kwaliteit van zorg voor de kinderen. Wat misschien prima werkt in de post- en bezorgsector, kan niet lang goed gaan in de kinderopvang. Kinderen zijn geen pakketjes.
In de zorgsector, waar het personeelstekort al langer speelt, is men zich inmiddels al bewust van de risico’s en nadelen van zzp’ers. Veel tijd, geld en energie wordt gestoken in het aantrekken van tijdelijke zorgprofessionals tegen torenhoge kosten. De cliënt wordt hier uiteindelijk de dupe van.
Dat gevaar ligt ook op de loer in de kinderopvang. De advies- en bemiddelingsbureaus voor personeel in de kinderopvang groeien als paddenstoelen uit de grond. Een ontwikkeling waar we op korte termijn wellicht blij mee zijn en graag gebruik van maken, maar die voor de lange termijn funest is voor goede, stabiele zorg en aandacht voor kinderen.
Door steeds meer gebruik te maken van externe inleenkrachten ondermijnen we op den duur de essentie van ons eigen beroep. Tegelijkertijd staan organisaties met de rug tegen de muur; immers het sluiten van een groep betekent ook dat je ouders met een groot probleem opzadelt en kinderen hun vaste, vertrouwde plek afneemt.
‘Er komt een moment dat we moeten toegeven dat de rek uit de rek is’
De kinderopvangbranche staat bekend als kampioen rekbaarheid, maar er komt een moment dat we moeten toegeven dat de rek uit de rek is. Wanneer groepen of zelfs locaties moeten sluiten heeft dit direct gevolgen voor de maatschappij. Kinderopvang is de motor van de economie, maar ook van gelijke kansen en emancipatie. De arbeidsparticipatie en dus de economische zelfstandigheid van vrouwen komt onder druk te staan, wanneer er minder plaats is in de kinderopvang. In veel gezinnen zullen vrouwen minder gaan werken of zelfs helemaal stoppen.
Pedagogisch medewerkers zorgen voor het meest kwetsbare en kostbare wat er bestaat. Wij geven hen daarmee een immens vertrouwen en een grote verantwoordelijkheid. Als we onze economie, welvaart en ontwikkeling van kinderen belangrijk vinden, zouden we allereerst het welzijn en de gezondheid van medewerkers in de kinderopvang op nummer één moeten zetten.
Sinds januari 2022 krijgen alle werknemers in het primair onderwijs dezelfde beloning als hun collega’s in het voortgezet onderwijs. Daarmee zal het gemiddelde loon van personeel in het basisonderwijs de komende jaren stijgen en nog meer uit de pas komen te lopen met het salaris van een pedagogisch professional in de kinderopvang. Om het tij te keren zou ook de kinderopvang hier zonder meer in meegenomen moeten worden.
Kinderopvang draagt bij aan kansengelijkheid voor kinderen, de economische zelfstandigheid van vrouwen en de welvaart van Nederland. Dat zou meer gezien, gehoord, gewaardeerd en beloond moeten worden. Het zit ‘m niet in de naam of de definitie van kinderopvang maar in de waardering van het vak en de waarde die we toekennen aan goede en toegankelijke kinderopvang.
