Armoede is niet altijd zichtbaar: uit schaamte verbloemen gezinnen hun situatie en als professional in de kinderopvang kun je daardoor lang niet altijd zien of een kind opgroeit in armoede. Terwijl een kind juist gebaat is bij vroegtijdig signaleren: het kan het gezin juist helpen en voorkomen dat kinderen langdurig worden blootgesteld aan stress.

Hoe kun je armoede herkennen?

Het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) komt met tips om armoede te herkennen en bespreekbaar te maken.

Hoe kun je armoede herkennen bij een kind?

• Een slechte persoonlijke verzorging
• Gedrags- en ontwikkelingsproblemen, zoals bijvoorbeeld concentratieproblemen
• Een stille of teruggetrokken houding of juist een kort lontje
• Beperkt participeren

Hoe herken je armoede bij ouders?

• Iets niet kunnen betalen
• Vaag zijn over hun financiële situatie
• Onvoldoende werk of opleiding hebben
• Fysieke of psychische problemen hebben
• Weinig participeren

Het NJI geeft als tip om op contactmomenten met ouders waarbij je armoede vermoedt, alert te zijn op signalen van armoede. Maar er kunnen ook andere redenen zijn voor bepaald gedrag. Hoewel het best spannend is om hierover het gesprek aan te gaan met ouders, kan dat wel veel betekenen voor ouder én kind. Voorwaarde voor zo’n gesprek is wel dat er sprake is van een vertrouwensband tussen beide partijen.

Omgaan met kinderarmoede

In de digitale handreiking Omgaan met kinderarmoede in het sociaal domein staat daarover: “Als kinderen, jongeren en ouders een relatie met een professional kunnen opbouwen zullen zij hem of haar eerder in vertrouwen nemen. Vooral professionals, ervaringswerkers en vrijwilligers bij basisorganisaties als wijkpastoraten, kinderopvangorganisaties en buurthuizen komen met veel kinderen, jongeren en ouders in contact en kunnen goed een vertrouwensrelatie opbouwen. Door naar buiten te treden en zich open te stellen komen deze professionals sneller in contact met kinderen, jongeren en ouders in armoede en worden zij makkelijker gevonden.”

Tips voor het gesprek

Het NJI geeft de volgende tips over hoe je het gesprek aan kan gaan met ouders:

• Ga bij jezelf na of je een vertrouwensband hebt met dit gezin. Ken je het gezin goed? Is de relatie goed genoeg om het gesprek met het gezin aan te gaan? Investeer eerst in een vertrouwensband.
• Vertel wat je ziet en vraag of het gezin de zorgen herkent.
• Probeer zonder vooroordelen je zorgen te bespreken.
• Wees nieuwsgierig naar de situatie van het gezin.
• Schaamte kan een grote rol spelen. Geef aan dat het onderwerp geen schaamte kent en dat je er bent om hen te helpen.
• Denk mee over praktische en haalbare oplossingen. Laat merken dat je hen steunt.
• Maak gebruik van de eigen kracht van de ouders. Veel ouders willen graag zelf hun financiële zorgen oplossen en geven aan ‘dat ze het wel redden’. Vraag door en ondersteun hen in hun eigen oplossingen. Benoem welke mogelijkheden er zijn.
• Verwijs, als dit van toepassing is, ouders naar hulp. Zorg hierbij voor een goede toeleiding en overdracht.

Signalenkaart Armoede

Op de Signalenkaart Armoede staan meer kenmerken van armoede genoemd en gesprekstechnieken over hoe je armoede bespreekbaar maakt. Ook worden er verschillende regelingen uitgelegd, die ouders met weinig geld kunnen helpen.

Bron cijfers over kinderarmoede: NJI