De Sociaal-Economische Raad (SER) heeft in 2016 advies uitgebracht over het stelsel van kinderopvangvoorzieningen voor jonge kinderen, maar een aantal vragen bleef onbeantwoord. SEO Economisch Onderzoek beantwoordt deze vragen in het recent verschenen rapport ‘Naar een stabiel stelsel van kinderopvang’.

Hoe ontstaat een stabieler kinderopvangstelsel voor kinderen, ouders en overheid? De SER pleit voor een ‘universeel systeem’ van kindvoorzieningen, een betere kwaliteit van kinderopvang, en sluitende dagarrangementen.

Universeel systeem

In een universeel systeem van kindvoorzieningen zijn er geen aparte voorzieningen voor kinderen met een achterstand. Zij gaan naar dezelfde voorzieningen als andere kinderen en krijgen daarbinnen extra ondersteuning. Doordat er meer gemengde groepen ontstaan, kunnen kinderen met een achterstand leren van kinderen zonder achterstand. Dit gaat echter niet op voor kwetsbare wijken, stelt SEO. Juist in deze wijken is het nodig om alle VVE-eisen (voor- en vroegschoolse educatie) verplicht te stellen voor alle groepen. Buiten kwetsbare wijken kan worden volstaan met extra aandacht voor doelgroepkinderen in gemengde groepen.

Recht op kinderopvangtoeslag

Ook niet-werkende ouders zouden volgens de SER recht te geven op kinderopvangtoeslag, zodat er meer kinderen naar de kinderopvang gaan. Op basis van een SEO-enquête onder ouders leiden deze maatregelen echter tot een beperkte toename van het aantal kinderen dat naar de kinderopvang gaat. Wel zijn dat voornamelijk kinderen van laagopgeleide ouders. De prijs is echter niet de enige belemmering voor laagopgeleide ouders om hun kind naar de opvang te brengen. Zij denken vaak dat de baten van de opvang niet opwegen tegen de kosten. Daarnaast zijn er administratieve belemmeringen en levert de kinderopvangtoeslag een financieel risico op.

Laagopgeleide ouders

SEO noemt drie mogelijke maatregelen om meer kinderen van laagopgeleide ouders op de kinderopvang te krijgen: directe financiering, herijking van de maximum-uurprijs en een wijkgerichte benadering om ouders meer bij de opvang te betrekken. Directe financiering leidt tot meer duidelijkheid over de werkelijke kosten van kinderopvang en minder financiële risico’s voor ouders.

Voor ouders wordt de ouderbijdrage stabieler als die wordt gebaseerd op het inkomen van twee jaar geleden en als ouders ook recht krijgen op subsidie als een van beide ouders niet werkt. De vraag naar kinderopvang wordt daardoor minder conjunctuurgevoelig. Directe financiering in plaats van het toeslagensysteem zorgt bij ouders bovendien voor minder onzekerheid over de ouderbijdrage. Als de vraag naar kinderopvang minder conjunctuurgevoelig wordt, worden ook de overheidsuitgaven stabieler.

Het opnieuw bepalen van de maximum-uurprijs zorgt voor lagere kosten, vooral voor ouders met een laag inkomen (vaak laagopgeleiden). En tot slot: een wijkgerichte benadering kan laagopgeleide ouders het vertrouwen geven dat hun kind baat heeft bij kinderopvang, en zo het gebruik stimuleren van kinderen die het meeste baat hebben bij kinderopvang.

Verhoging kwaliteit kinderopvang

Met de invoering van de Wet Innovatie en Kwaliteit Kinderopvang (IKK) per 1 januari 2018 werd het SER-advies voor verhoging van de kwaliteit door continue professionalisering en intensivering van programma’s en door de samenwerking tussen scholen en voorschoolse voorzieningen te verbeteren, opgevolgd. Hierdoor zal de kwaliteit van de kinderopvang, die al redelijk tot goed was, op een hoger niveau komen.

Kinderen met een achterstand

Ook pleitte de SER voor een integraal aanbod voor alle twee- tot vierjarigen van 16 uur per week. Dit advies is opgevolgd voor doelgroeppeuters van tweeënhalf en drie jaar: zij krijgen per 1 augustus 2020 recht op 16 uur VVE per week. (Lees ook: Brancheorganisaties pleiten voor uitstel 960 uur verplichte VVE)

Maar, er is volgens SEO extra aandacht nodig voor kinderen met een achterstand. Niet alleen moeten de VVE-eisen (zoals hierboven genoemd) verplicht worden gesteld voor alle groepen in kwetsbare wijken, ook zal vooral in deze wijken een extra investering nodig zijn om de ontwikkelingswinst in de kinderopvang niet verloren te laten gaan op de basisschool Meer klassenassistenten en een betere aansluiting van het curriculum van de kinderopvang op dat van de basisschool kan de kwaliteit van het onderwijs voor vier- en vijfjarigen vergroten.

Sluitende dagarrangementen

De SER pleit voor het creëren van sluitende dagarrangementen voor schoolgaande kinderen van vier tot twaalf jaar. School- en opvangtijden sluiten dan aan op werktijden en er wordt optimaal gebruikgemaakt van de mogelijkheden van een volledig weekvenster, waarbij ook de woensdag en de vrijdag als reguliere werkdagen gelden.

De buitenschoolse opvang zou zich meer moeten richten op de ontwikkeling van het kind, in plaats van alleen op het opvangen van het kind zodat ouders kunnen werken, stelt SEO. ‘Om het bso-gebruik te stimuleren moet vooral het aanbod aantrekkelijker worden gemaakt, waaronder sportactiviteiten, activiteiten gericht op talentontwikkeling (zoals muziek en toneel), en huiswerkbegeleiding voor de oudere kinderen. Ouders met een hoog inkomen regelen dit soort zaken dit nu zelf. Juist de buitenschoolse opvang in kwetsbare wijken zou daarom dit soort activiteiten tegen lage kosten moeten organiseren.’

Kosten

SEO heeft een berekening gemaakt van de kosten van bovengenoemde maatregelen. De totale kosten van de voorgestelde maatregelen voor de maatschappij als geheel bedragen rond de 590 miljoen euro per jaar. De collectieve lasten stijgen met 680 miljoen euro, terwijl de lasten voor ouders met 90 miljoen euro dalen.

De baten komen vooral terecht bij de kinderen zelf. Uit onderzoek blijkt dat wanneer kinderen kwalitatief goede kinderopvang genieten zij later vaker aan het werk gaan en ook meer gaan verdienen. Daarnaast zullen de ouders van deze kinderen mogelijk meer gaan werken, met als resultaat individuele en maatschappelijke baten.

Bekijk het volledige SEO-rapport ‘Naar een stabiel stelsel van kinderopvang’ >>