Tegenstribbelen, niet luisteren, heftige emoties: er zit altijd iets achter zulk gedrag. ‘Gedrag is nooit zomaar’, vertelt kinderpsycholoog Tischa Neve. ‘Het is aan ons om te ontdekken wat erachter zit. Welke behoefte, emotie of wens uit het kind ermee? Probeer de situatie te zien vanuit het perspectief en de ontwikkelingsfase van het kind. Dan snap je beter waarom een kind doet wat het doet. Zo kan een peuter nog niet begrijpen dat bijten of slaan een ander pijn doet. Als volwassenen moeten wij kinderen leren hoe je omgaat met emoties en met anderen. Bedenk je dat steeds: je wilt het kind iets leren. Ook als het niet luistert, niet wil meewerken of ongewenst gedrag laat zien.’

Stabiele basis

Een eerste stap is zorgen voor een stabiele basis, meent Tischa. ‘Creëer een herkenbare en veilige (speel)omgeving. Zorg voor structuur en routines op de groep. Bijvoorbeeld door de kinderen op tijd en voldoende te laten slapen en eten. Als kinderen gewend zijn aan routines, snappen ze wat er van ze wordt verwacht. Ze zullen dan  makkelijker meewerken, omdat ze precies weten hoe het gaat, bijvoorbeeld bij het opruimen, naar buiten of aan tafel gaan. Door die duidelijkheid hoef jij veelal minder te begrenzen. Maak vaste afspraken en regels, stel grenzen en wees consequent. Zo ben je voor kinderen duidelijk en geef je ze houvast en veiligheid. Je kunt daar steeds op terugvallen en de kinderen erop aanspreken: “Wat was ook alweer de afspraak?” Je neemt ze zo steeds opnieuw mee in hoe we het graag willen. Dat moet je natuurlijk zelf ook voorleven.  Zo voorkom je onrust en hoef je minder brandjes te blussen.’

Contact en verbinding

Verder is het belangrijk dat je gedurende de dag zorgt voor voldoende contact- en verbindingsmomenten. Tischa: ‘Houd met alle kinderen goede contactlijntjes, luister echt en heb aandacht voor ze. Zo voorkom je dat ze negatief gedrag gebruiken om jouw aandacht te vragen.’

Samenwerken en bespreken

Daarnaast speelt jouw eigen gemoedstoestand een rol. Heb je veel aan je hoofd, spelen er dingen in het team of met een directe collega, dan heeft dit zijn uitwerking op de kinderen. Tischa: ‘Kinderen voelen dit aan. Maak het daarom bespreekbaar. Zeker in deze hectische tijden wordt er veel van jou en je collega’s gevraagd. Juist nu is het daarom ontzettend belangrijk om samen te kijken of iedereen nog de nodige kwaliteit kan leveren en er genoeg kan zijn voor de kinderen. Doe je dit niet, dan zal je merken dat kinderen hierop reageren met hun gedrag. En dat betekent dat je steeds weer moet uitzoomen: hoe zit het met onze routines, zitten die er nog goed in? Doen we het allemaal op dezelfde manier en op alle dagen? Hoe is het met de rust op de groep? Hoe is het met ons, zorgen we goed voor onszelf? En hoe zorgen we ervoor dat we goed blijven overleggen ondanks de drukte? Dat is lastig, maar probeer er als het ware als een helikopter boven te gaan hangen. Dan signaleer je het gelijk als er iets mis gaat en kun je er meteen op inspringen.’

Kijk achter het gedrag

Natuurlijk zijn kinderen soms toch tegendraads, luisteren ze niet of houden ze zich niet aan afspraken. Tischa: ‘Begrens een kind dan liefdevol. Daarbij is het vooral belangrijk dat je kijkt naar wat er het gedrag achter zit, wat het kind nodig heeft. Sommige kinderen hebben het bijvoorbeeld nodig om meer eigen regie te krijgen, mee te denken of zelf te kiezen. Als een pm’er vertelt wat er moet gebeuren en hoe, gaat zo’n kind in de weerstand. Als je dat weet en in die behoefte kan voorzien, voorkom je een hoop corrigeren. Het kan ook zijn dat je bij een kind eerst de aandacht echt moet vangen voordat het kan luisteren. Sommige kinderen kun je prima van een afstandje bijsturen, bij anderen moet je eerst echt contact met ze maken voordat jouw boodschap binnenkomt. Vaak is het helemaal geen onwil om niet mee te werken of te luisteren, maar in hun enthousiasme vergeet zo’n kind soms dat iets niet mag of hoort. Bijvoorbeeld stil zijn in de gang als jullie naar buiten gaan. Het kan dan helpen om op voorhand vast te herinneren aan de afspraak. Het kan ook zo zijn dat een kind een andere behoefte heeft. Een kind dat heel druk en onrustig is, zal niet stil op zijn stoel (kunnen) blijven zitten. Dan help je het kind niet door het te begrenzen, maar kun je beter zeggen: “Ga maar een rondje rennen.” Kortom, kijk achter het gedrag. Wat is de behoefte, de wens, het karakter, hoe zit een kind in zijn vel? Daar moet je op inspelen. Ga op zoek gaan naar wat werkt bij welk kind. Hoe je het beste kunt zorgen dat het ’m lukt. Vraag jezelf af: begrijpt het kind wat het moet doen? Kan het al wat je van hem verwacht? Krijgt het de juiste aansturing of is er een andere aanpak nodig?’

Positieve benadering

‘Maar het allerbelangrijkste’, zegt Tischa: ‘besteed vooral aandacht aan dingen en momenten die goed gaan. Kies voor een positieve benadering door kinderen te laten weten wat je van ze wil, in plaats van te zeggen wat niet mag. Probeer zo veel mogelijk in te spelen op behoeftes van kinderen en houd ook jezelf een spiegel voor. Ga anders kijken naar gedrag. Anders blijf je corrigeren en kom je in negatieve spiraal. En dat is precies wat je niet wilt.’