Het project Gezonde Kinderopvang is een initiatief van de ministeries VWS en SZW en wordt gecoördineerd door RIVM-Centrum Gezond Leven en het Voedingscentrum. Daarnaast zijn de kennisorganisaties TNO, Pharos, Veiligheid.NL, Kenniscentrum Sport en het Nederlands Jeugdinstituut erbij betrokken. Kinderopvangorganisaties die werken met de aanpak Gezonde Kinderopvang, werken structureel aan de gezondheid van kinderen. Ze gaan concreet aan de slag met gezondheidsthema’s en voeren verschillende activiteiten uit rond beleid, ontwikkelingen, omgeving en signalering.

Afgelopen jaar vond de pilot van het project plaats, waaraan dertien organisaties deelnamen. Ze vaardigden een medewerker af om getraind te worden tot coach Gezonde Kinderopvang, die vervolgens in de eigen organisatie fungeert als aanspreekpunt en trainer.

Plan van aanpak

Een van die pas opgeleide coaches is Renate Aarts van Kindercentrum Petito’s in Dongen. Zij maakte met haar collega’s een organisatieprofiel en een plan van aanpak, waarna ze tien collega’s trainde met de scholing Een Gezonde Start. Vervolgens besloten ze gezamenlijk waaraan ze dat jaar zouden gaan werken. ‘Verdeeld over groepjes hebben we nagedacht over de gekozen thema’s voeding, bewegen, sociaal-emotionele ontwikkeling en media-opvoeding’, zegt Aarts. ‘We brachten in kaart wat we al deden op het gebied van gezonde kinderopvang, en ontwikkelden nieuwe ideeën.’

Voor het thema bewegen wilde de organisatie bijvoorbeeld graag meer gerichte activiteiten verzamelen. Want: niet iedere pm’er heeft daar altijd ideeën voor paraat. Hoe zorg je er dan voor dat iedereen dat toch in zijn trukendoos heeft zitten? Er werd een doos met kaartjes ontwikkeld met allerlei beweegactiviteiten. Altijd aanwezig op de werkvloer, met hapklare voorbeelden.

Draagvlak

Goed om te zien dat Kindercentrum Petito’s scholing en aanpak heeft ingezet om draagvlak te creëren, vindt Marielle Balledux, onderzoeker bij het NJi. ‘Een van onze doelen is dat mensen het gesprek met elkaar aangaan; dat is dé manier om je je een onderwerp als dit eigen te maken.’ Ook waarnemend RIVM-coördinator Paula Speetjens benadrukt dat management en werkvloer samen met de aanpak aan de slag moeten gaan. ‘Het management moet pm’ers faciliteren om zelf te bedenken welke richting ze uit willen. De hele organisatie moet ervoor kiezen; het grijpt allemaal in elkaar. Je moet het op alle niveaus zien te verankeren: van de kinderen op de groep tot de pm’er als rolmodel, het team, het management en het gezin.’

Maar je kunt het volgens haar nog breder trekken, met links naar andere maatschappelijke organisaties en instellingen. De gemeente bijvoorbeeld, die tenslotte als taak heeft om gezond opgroeien van kinderen te faciliteren. ‘Denk bijvoorbeeld aan financiering, of het beschikbaar stellen van een uitdagende gemeenschappelijke buitenruimte. Daarbij kunnen de coaches Gezonde Kinderopvang wellicht een rol spelen als ambassadeur.’

Beklijven

Maar hoe zorg je ervoor dat de nieuwe, gezonde manier van werken ook beklijft binnen de organisatie? Balledux: ‘Veel deelnemende kinderopvangorganisaties waren al langer bezig met het thema gezondheid. Vaak waren dat losse elementen die op zichzelf goed zijn, maar niet noodzakelijkerwijs deel uitmaken van een structurele manier van werken. Als je dit wilt borgen, moet je aansluiten bij de bestaande manier van werken. Alleen dan heeft het kans om te beklijven.’

Daarnaast is de betrokkenheid van ouders onontbeerlijk, zegt Balledux. ‘Leg aan hen goed uit welke keuzes je als organisatie hebt gemaakt en waarom. Niet alleen via de oudercommissie, maar zet ook in de nieuwsbrief de leefstijldiscussie op de kaart. En vraag voor de zomerbarbecue vooraf aan ouders om gezonde recepten, bijvoorbeeld. Op die manier wordt het gedachtegoed niet opgelegd, maar komt het van henzelf.’ Ook in de scholing wordt aan de rol van ouders veel aandacht besteed. Pm’ers moeten de competentie hebben om het gesprek met de ouders aan te gaan. ‘Niet alleen bij makkelijke thema’s, maar ook bij moeilijke zoals overgewicht’, zegt Speetjens. ‘Niet bemoeizuchtig, maar met de boodschap: hoe zorgen we samen dat uw kind zo gezond mogelijk opgroeit?’

Nieuwe informatie

Ook Speentjes zelf heeft een rol in het laten beklijven van de aanpak Gezonde Kinderopvang in de deelnemende organisaties. Ze blijft hen constant voeden met nieuwe informatie rondom de gezondheidsthema’s. ‘Bijvoorbeeld door leuke reminders rond te mailen waardoor zij denken: hé, daar willen we wat mee.’ Het project loopt in eerste instantie vier jaar, dus zo lang kunnen de deelnemers haar mailtjes in ieder geval verwachten. ‘Maar waarschijnlijk langer.’

Bij Kindercentrum Petito’s verspreidt de nieuwe manier van werken zich ondertussen als een olievlek over de groepen, vertelt Aarts. ‘Dat merk je aan het feit dat ook collega’s die niet hebben meegedaan aan de scholing, nu met eigen ideeën komen. Of ze zeggen terloops dat ze even iets hebben opgezocht bij het Voedingscentrum. Eens per week sporten we met collega’s samen, voor de beweging, maar ook voor de saamhorigheid. De kinderen krijgen dagelijks bewegingsactiviteiten aangeboden. Dit is zó goed om te doen. Het is echt ‘jong geleerd, oud gedaan’.’