In het eindrapport, dat toepasselijk de titel ‘Ongekend onrecht’ draagt, krijgen ministers, ambtenaren, de Tweede Kamer en zelfs rechters ervan langs, meldt NOS. De Volkskrant schrijft: ‘Het eindverslag van de parlementaire commissie schetst een bedroevend beeld van het functioneren van het overheidsapparaat en de parlementaire democratie.’

De hoofdconclusie van de acht Kamerleden die samen de ondervragingscommissie vormden: het drama heeft kunnen plaatsvinden omdat er op álle fronten is gefaald.

Geen schijn van kans

De commissie concludeerde ‘met verbazing en uiteindelijke diepe verontwaardiging’ dat ouders jarenlang geen schijn van kans hadden door een optelsom van onvermogen. De commissie doet een dringend beroep op de staat om bij zichzelf te rade te gaan hoe dit in de toekomst kan worden voorkomen en hoe het ontstane onrecht kan worden rechtgezet.

Het onrecht was ongekend, doordat het lang heeft geduurd voordat de omvang en de ernst van de toeslagaffaire door de politieke en ambtelijke top werden erkend. De aanpak van ouders door de Belastingdienst stond in geen verhouding tot wat hun, vaak ten onrechte, werd verweten.

Eric Wiebes

Eric Wiebes, voormalig staatssecretaris van Financiën en nu minister van Economische Zaken, krijgt mogelijk de hardste kritiek: hem wordt verweten dat hij vanaf augustus 2017 ‘persoonlijk op de hoogte was van de groepsaanpak, de gebrekkige rechtsbescherming en de disproportionele gevolgen voor ouders van de fraudeaanpak.’

‘Spijkerharde wetgeving’

Kabinet en parlement worden verweten dat zij spijkerharde wetgeving hebben gemaakt, die onvoldoende recht kon doen aan individuele situaties. De commissie stelt dat het ministerie van Financiën de kinderopvangtoeslag uitvoerde als een “massaproces”, met een ‘alles-of-niets-benadering’, waarin ouders “in de raderen van de uitvoering door de Belastingdienst” ten onrechte gebrandmerkt werden als fraudeurs.

Raad van State

Ook de rechtspraak, en dan met name de hoogste bestuursrechter (de Raad van State) heeft een zeer kwalijke rol gespeeld, vindt de parlementaire onderzoekscommissie. ‘De bestuursrechtspraak heeft jarenlang een wezenlijke bijdrage geleverd aan het in stand houden van de spijkerharde uitvoering van de regelgeving van de kinderopvangtoeslag. Daarmee heeft de bestuursrechtspraak zijn belangrijke functie van (rechts)bescherming van individuele burgers veronachtzaamd.’

Gebrekkige informatievoorziening

De commissie noemt de gebrekkige informatievoorziening binnen de rijksoverheid een van de belangrijkste redenen waarom de overheid jarenlang niets deed om de gedupeerde ouders te helpen. ‘De slechte informatievoorziening heeft bij herhaling geleid tot een ernstige belemmering van het (politiek) functioneren van bewindspersonen.’ Verantwoordelijke staatssecretarissen en ministers als Eric Wiebes en Lodewijk Asscher werden zodoende niet adequaat geïnformeerd door hun ambtenaren, waardoor zij de ernst van de zaak onvoldoende onderkenden. Ook de Tweede Kamer kreeg telkens niet de gevraagde en benodigde informatie. Tot op de dag van vandaag is het voor Kamerleden ontzettend lastig de relevante informatie boven tafel te krijgen, meldt de Volkskrant naar aanleiding van het rapport.

Aftreden kabinet

De NOS meldt ook dat er in het kabinet ook over gesproken wordt om met zijn allen af te treden. Premier Rutte kan zo voorkomen dat zijn vierde kabinet wordt opgezadeld met de ‘erfzonde’ van een affaire die hij persoonlijk gelijk stelde met de ramp met vlucht MH17, schrijft de Volkskrant. Wat tegen aftreden pleit is het feit dat het land nog middenin de coronacrisis zit. De Tweede Kamer zou een demissionair kabinet echter een mandaat kunnen geven om alle beleidsmaatregelen die nodig zijn voor de crisisbestrijding wel gewoon te kunnen doorvoeren.

Debat

Het eindrapport is een onderzoek naar de feiten. De commissie trekt zelf geen conclusies en doet ook geen echte aanbevelingen. De Kamer houdt begin volgend jaar een debat over de kwestie. Wanneer dat precies zal zijn, is nog niet bekend, maar het gebeurt in elk geval voor de verkiezingen van maart.

Lees meer over het rapport van de ondervragingscommissie >>

Bronnen: NOS, de Volkskrant