Artikel bewaren

Je hebt een account nodig om artikelen in je profiel op te slaan

Login of Maak een account aan
Reacties0

Nicole Hanegraaf: ‘Stoppen met onderwijs dat uitgaat van gemiddelde leerlingen’

‘Onderwijs moet van betekenis zijn voor leerling, leerkracht en samenleving.’ Na 25 jaar als leerkracht en schoolleider te hebben gewerkt, wil Nicole Hanegraaf een verbindende en inspirerende rol spelen binnen het onderwijs. Ze schrijft een boek en zette het platform van-Binnenuit op. ‘Er gebeurt veel moois op verschillende scholen, er zijn mooie vernieuwende bewegingen. Ik wil die vlam aanwakkeren, mensen verbinden, zodat we elkaar kunnen inspireren.’

‘Mijn missie is dat in 2028 elk kind in Nederland binnen een straal van tien kilometer naar een school kan die werkt van binnenuit’, stelt Nicole Hanegraaf. ‘Op onze website staat een kaart van Nederland waarop we elke school die van binnenuit werkt met een hartje plaatsen. Dit moeten steeds meer hartjes worden.’

Maar wat is een school die van binnenuit werkt? ‘Dat kunnen allerlei schooltypen zijn’, legt Nicole uit. ‘Traditionele vernieuwingsscholen, zoals de Vrije School, Jenaplan of het Montessori-onderwijs. Maar ook hedendaagse vernieuwingsscholen, zoals het democratisch onderwijs, Natuurlijk Leren of OGO. Zelfs een reguliere school kan ervoor kiezen van binnenuit te werken. Het gaat erom dat de scholen passend onderwijs in de praktijk brengen, dat ze leerlingen zich breed laten ontwikkelen tot mens in deze wereld en samenleving. Dat ze kinderen niet met elkaar vergelijken. Het zijn scholen die het lef hebben om te kiezen voor mens- en wereldgericht onderwijs.’

Drijfveren bovenhalen

Voor haar boek ging Nicole in gesprek met veel verschillende leerkrachten, kinderen, ouders en schoolleiders op diverse scholen. ‘De beweging gaat nu vaak van buiten naar binnen’, vindt Nicole. ‘Leerkrachten en schoolleiders stemmen hun dagelijkse praktijk af op wat er van buitenaf wordt verwacht, op hoe het systeem nu eenmaal werkt, op gemiddelde toetsscores en op leerlingen die moeten stilzitten. Maar als ik leerkrachten vraag waarom ze dit werk hebben gekozen, komen er hele andere drijfveren boven. Ze willen dat leerlingen zich als mens ontwikkelen in deze wereld, plezier hebben in leren en zich gezien voelen. Als leerkrachten en schoolleiders deze drijfveren weer volgen, krijgen ze daar meer energie en inspiratie van. Zo kunnen ze leerlingen geven wat ze nodig hebben.’

Wees normaal

In 2012 werd de Wet passend onderwijs aangenomen, met als uitgangspunt dat alle kinderen recht hebben op onderwijs dat bij hun behoeften past. ‘Maar in veel gevallen is het onderwijs nog steeds niet passend’, vindt Nicole. ‘We verwachten nog steeds dat alle kinderen langdurig stil kunnen zitten en luisteren. Dat is geen maatwerk, maar systeemgericht onderwijs, gericht op hoe we denken dat het hoort en wat het systeem verwacht. We praten over ‘passend onderwijs’, maar in de praktijk gaan we uit van een gemiddelde waaraan leerlingen moeten voldoen. We kijken wat het landelijk gemiddelde niveau is op het gebied van taal en rekenen en leggen onze leerlingen daarnaast. Wijken ze af? Dan vallen ze op of zelfs uit. De prestatiedruk is hoog en de onderliggende boodschap is: wees zo normaal mogelijk. Dat is niet passend onderwijs. En het is al helemaal niet motiverend of inspirerend. Want was is normaal? Voor mij is ‘anders zijn’ normaal. Iedereen wijkt in principe op een bepaalde manier af van het gemiddelde. Het is veel interessanter om in te spelen op variatie, dan op wat als ‘normaal’ wordt beschouwd.’

Iedereen tot zijn recht

‘Op de pabo weten we allemaal precies waarom we leerkracht willen worden. Vol inspiratie beginnen we aan een stage. Maar eenmaal werkzaam op een school, vergeten we die oorspronkelijke drijfveer vaak. De hoge verwachtingen en prestatiedruk doven het vlammetje. Ik wil die vlammetjes weer aanwakkeren.’

Heb je je al ingeschreven voor de gratis nieuwsbrief van Zosja? Zosja is het online platform dat je helpt om toe te werken naar een IKC of jouw IKC klaar te maken voor de toekomst. Zosja levert je nieuws, duiding, achtergronden, tools en inspiratie over de wereld van de IKC’s.

Zelf had Nicole het geluk dat ze na het afronden van de pabo kwam te werken op een OGO-school, waar spelend en onderzoekend leren centraal staat. Nicole: ‘We gingen volop op onderzoek uit en alles was spel. En tijdens dat spelen en onderzoeken lazen we, schreven we en rekenden we dat het een lieve lust was. We verbouwden het lokaal tot postkantoor en bezorgden de post per fiets. We genoten van struinen door het bos met de boswachter, luisterend naar zijn verhalen. We bouwden hutten, hielpen een imker en deden oudhollandse spelletjes met de ouderen in het verzorgingshuis. We maakten en proefden gerechten uit allerlei landen. We naaiden met (groot-)ouders onze eigen kleding en presenteerden die op een zelfgebouwde catwalk.’

Droomhut

Voorzichtigheid met ouderbetrokkenheid was er ook niet. ‘Waar we maar mogelijkheden zagen, nodigden we ouders uit’, vertelt Nicole enthousiast verder. ‘Zij kwamen vertellen, luisteren of deden mee. Dit is nog maar een fractie van alle activiteiten die we bedachten met de kinderen. Zo hebben we ook wel eens een droomhut gebouwd op het schoolplein met echte stenen en cement. Op deze manier lesgeven gaf me zo veel energie, omdat ik zag wat het met de kinderen deed. Iedereen viel op en niemand viel uit. Als je uit de schoolbanken durft te stappen en met de kinderen gaat ervaren en creëren, zie je dat iedereen tot zijn recht komt. De betrokkenheid is zo enorm groot.’ 

Vernieuwingsonderwijs

Na tien jaar lesgeven op de OGO-school groeide Nicole Hanegraaf door tot schooldirecteur. Als schoolleider van drie scholen, inspireerde ze vanuit die positie leerkrachten om vooral hun eigen kompas te volgen. Daar ontstond de benaming ‘van binnenuit’. De scholen experimenteerden met andere vormen van organiseren om tegemoet te kunnen komen aan de behoeften van ieder kind. En er was volop ruimte voor onderzoekend en spelend leren. Begin 2021 werd ze gevraagd door een uitgever om een boek te schrijven over onderwijs van binnenuit. Ze besloot zich volop te focussen op het schrijven en het creëren van een platform, om een nieuwe beweging te activeren: de beweging van binnenuit. 

Volwaardig mens

‘Vernieuwingsonderwijs is een verkeerde term’, vindt Nicole. ‘Al het onderwijs zou vernieuwend moeten zijn. Het gaat erom dat bestaande scholen zich meer richten op waar het in het onderwijs om gaat: kinderen zich laten ontwikkelen tot volwaardig mens in deze maatschappij en wereld. Scholen kunnen van binnenuit het vuur aanwakkeren bij hun leerkrachten. Vraag als schoolleider aan je docenten: wat heb je van mij nodig om je optimaal te ontwikkelen? Om de leerkracht te zijn die je wilt zijn? Als iedereen in zijn kracht staat en het innerlijk vuur is aangewakkerd, dan wordt het bestaande onderwijs inspirerend.’

Elkaar versterken

Het verlangen en de inspiratie is er allang, meent Nicole: ‘Zoveel leerkrachten en schoolleiders die ik heb gesproken willen graag op een inspirerende, eigen manier lesgeven, los van prestatiedruk, los van de verwachting dat alle leerlingen moeten voldoen aan het gemiddelde. Ik wil die beweging aanwakkeren en mensen die dit verlangen voelen met elkaar verbinden, zodat ze elkaar kunnen versterken.’

Kijk voor meer informatie op www.van-binnenuit.com 

Tekst: Lilian Roos

Geef je reactie

Om te kunnen reageren moet je ingelogd zijn. Heb je nog geen account, maak dan hieronder een account aan. Lees ook de spelregels.