Een dinsdagmiddag bij locatie De Zuidpool van Stichting Kinderopvang Purmerend (SKOP). Toine Rohner geeft hier vandaag een les programmeren aan een groep van elf kinderen vanaf 8 jaar. Toine werkt bij Twaanlab, een organisatie die kinderen leert werken met nieuwe – digitale – technieken. ‘Wat is programmeren eigenlijk?’, vraagt hij aan de kinderen. ‘We kennen allemaal wel een kookboek. Daarin staat stap voor stap uitgelegd wat je moet doen om een recept te maken. Als je al die stappen uitvoert, dan heb je op het laatst hetzelfde gerecht als op de foto. Programmeren is net zoiets. Als je iets gaat programmeren, dan vertel je de computer in stapjes wat jij wil dat de computer doet.’
Een lichtkrant maken
Al gauw mogen de kinderen zelf gaan ervaren hoe dit werkt. Toine geeft iedereen een tabletcomputer met daarop een programmeerprogramma. Rustig legt hij de kinderen uit hoe ze dit moeten gebruiken. In een menu kunnen ze verschillende codes (‘stapjes’) selecteren. Door de codes aan elkaar te plakken, kunnen ze de computer opdrachten laten uitvoeren. Als ze klaar zijn met het programmeerwerk, laat Toine op de tablet het resultaat zien. Voert hij de opdrachten uit zoals de kinderen het bedacht hadden? Daarna mogen de kinderen de opdracht ook laten uitvoeren op een zogeheten micro:bit. Dit is een soort minicomputer: een plat schijfje met daarop knopjes, bewegingssensoren en 25 ledlampjes als beeldscherm.
De eerste opdracht die Toine de kinderen geeft: ‘Maak een micro:bit-lichtkrant. Verzin een leuke tekst en zorg dat deze door het beeld scrolt als je op een van de knopjes drukt’. ‘Simpel’, vinden twee jongens. Binnen een paar minuten hebben ze de juiste codes gevonden en aan elkaar geplakt. Aandachtig bekijken ze eerst de preview op de tablet. Daar verschijnt heel duidelijk de door hen getypte tekst in beeld: hallo! Uitgelaten staat een van de twee jongens op van tafel, danst in het rond en roept lachend: ‘Het werkt! Het werkt echt!’
Focus
Sommige andere kinderen hebben wat meer hulp nodig van Toine. Ook Nadine Pasterkamp, senior pedagogisch medewerker van De Zuidpool, helpt mee. Zij is de leidinggevende op deze locatie. Ervaring met programmeren heeft ze niet, vertelt ze. ‘Maar ik heb wel veel interesse in digitale ontwikkelingen!’ Geïnteresseerd luistert Nadine naar de uitleg van Toine en daarna kan ze de kinderen op weg helpen.
‘De kinderen hadden de drones zelf geprogrammeerd’
Maar liefst anderhalf uur werkt de groep geconcentreerd aan de programmeeropdrachten, zonder pauze. In tweetallen maken ze een digitale versie van het spelletje ‘steen-papier-schaar’ en een digitale dobbelsteen. ‘Die grote focus zien we wel vaker bij kinderen als we een technische activiteit hebben. Zeker als het iets is met computers’, zegt Nadine. ‘Zowel de jongens als de meisjes zijn dan heel betrokken. Opvallend is ook dat ze de nieuwe kennis en vaardigheden meestal snel oppikken.’
Plezier staat voorop
Initiatiefnemer van het Jaar van de techniek bij Stichting Kinderopvang Purmerend is directeur-bestuurder Corine Laurant. Zij vindt het belangrijk dat kinderen kennismaken met de mogelijkheden van techniek: zowel met de mechanische, fysieke kant (denk aan: bouwen, monteren) als met de digitale, technologische aspecten. ‘De kinderen van nu zullen later in hun leven immers veel te maken krijgen met automatisering, ICT, technische oplossingen voor allerlei problemen. Dan is het handig dat ze daar al jong op een leuke manier mee in aanraking komen.’
Het plezier staat altijd voorop bij de technische activiteiten. ‘Toch zie je dat kinderen er ook iets van opsteken’, zegt operationeel manager Lieke Adams. ‘Bijvoorbeeld om op een probleemoplossende, stapsgewijze manier te denken, zoals je nu ziet bij het coderen van de micro:bit. Bovendien moeten ze vaak veel communiceren en samenwerken bij de technische opdrachten. Dus het is ook goed voor de sociale vaardigheden.’ Daarnaast krijgen de kinderen spelenderwijs kennis mee. Zo leerden ze van Toine niet alleen de basisbeginselen van het programmeren, maar bracht hij hen ook het verschil bij tussen hardware en software.
Drones en youtube
Het afgelopen jaar heeft SKOP al op verschillende manieren aandacht besteed aan techniek. ‘Zo gingen we in de zomervakantie met kinderen van alle leeftijden op bezoek bij Science Museum Nemo in Amsterdam’, vertelt Nadine.
Ook konden kinderen van 4 tot en met 12 jaar al eens proefjes doen onder leiding van een ‘professor’ van Mad Science. Dat is een organisatie die de interesse van kinderen voor wetenschap en techniek wil wekken met aansprekende activiteiten.
Kinderen vanaf 8 jaar konden eerder dit jaar drone-workshops volgen. ‘Een groot succes!’, vertelt Nadine. ‘De kinderen hadden de drones zelf geprogrammeerd: buiten vlogen ze een bepaald parcours en onderweg maakten ze ook nog video-opnames. Die beelden hebben de kinderen later zelf bewerkt en op een afgeschermd YouTube-kanaal gezet.’ ‘Zo leerden ze meteen ook iets over mediawijsheid, over wanneer je iets wel of niet openbaar maakt op internet’, vult Lieke aan.
Robots voor jongere kinderen
Ook voor de jongere kinderen organiseerde De Zuidpool in 2018 verschillende technische activiteiten. ‘De kinderen van 4 tot 7 jaar hebben vandaag bijvoorbeeld robots gemaakt van grijze boetseerklei en plastic onderdelen, zoals armpjes, antennes, benen. Die kochten we bij een leverancier van schoolartikelen’, vertelt Nadine. ‘Eerst hebben we met de kinderen gepraat over wat een robot is: Waar dient een robot voor? Wat kan hij allemaal? En hoe kan hij eruitzien? Daarna mochten de kinderen hun eigen fantasierobot maken.’
‘Maar liefst anderhalf uur werkt de groep geconcentreerd aan de programmeeropdrachten’
Nadine vertelt dat ze ook vaker met (technisch) lego aan de slag gaat. ‘Zo’n activiteit moet je als pm’er wel even voorbereiden en plannen, als je tenminste een mooi product wil maken. Ik werk dan met een klein groepje en gebruik bij de activiteit stappenplannetjes van Lego zelf. Hierin staat precies wat je moet doen om tot een bepaald eindresultaat te komen.’
Peuters in de planning
Op locatie De Zuidpool zit ook een peutergroep. ‘Die heeft het afgelopen jaar nog niet zo veel gedaan rondom het thema techniek’, vertelt Corine. ‘Maar daar komt in 2019 verandering in. We hebben namelijk besloten om het techniekjaar te verlengen.’
Zo gaat SKOP komend jaar voor de jongste kinderen een leer-robotje aanschaffen. De robot is zo’n 35 cm hoog en de kinderen kunnen zelf verschillende functies inschakelen. Door op zijn buikje of voetjes te drukken gaat hij bijvoorbeeld dansen of zingen. Ook kan hij de kinderen laten kennismaken met letters en cijfers. Nadine vervolgt: ‘Verder willen we het komend jaar meer technisch ontwikkelingsmateriaal aanschaffen, zoals Knex-constructiemateriaal, extra lego en 3D-pennen’. Met een 3D-pen kunnen kinderen ‘driedimensionaal tekenen’. Zo’n pen wordt niet gevuld met inkt, maar met een soort plastic, net zoals een 3D-printer. Zo kun je niet op een plat vlak, maar ‘in de ruimte’ tekenen. ‘En we willen ook vaker met de kinderen gaan bouwen, bijvoorbeeld met de duplo’, aldus Nadine.
Inspiratie bieden
De ervaringen van het afgelopen jaar hebben geleerd dat het niet per se ingewikkeld hoeft te zijn om technische activiteiten te doen met kinderen, vinden Corine en Nadine. ‘Veel pedagogisch medewerkers denken er misschien niet zo snel aan, omdat ze er niet zoveel van weten’, zegt Nadine. Toch zijn sommige technologische activiteiten vrij makkelijk te realiseren. Bijvoorbeeld bouwen met technisch lego of filmpjes maken en op YouTube zetten. ‘Tegelijkertijd kun je natuurlijk niet van alle pm’ers verwachten dat ze affiniteit hebben met techniek of dat ze er kennis van hebben’, stelt Corine. ‘We hebben dit project daarom neergelegd bij de collega’s die er lol in hebben. Ook hebben we heel regelmatig enthousiaste externe deskundigen ingeschakeld. Van hun kennis en kunde is dankbaar gebruikgemaakt.’ Corine hoopt dat pedagogisch medewerkers geïnspireerd zijn geraakt door de inbreng van deze experts en daardoor wellicht zelf ook vaker aan de slag gaan met techniek in hun groepen. ‘En misschien gaan we volgend jaar ook nog wel scholing aanbieden aan degenen die zich er echt verder in willen verdiepen.’
Nadine is in elk geval sowieso van plan om regelmatig technische activiteiten te blijven bieden. ‘Dit spreekt veel kinderen gewoon enorm aan.’
ZELF AAN DE SLAG MET TECHNIEK?
- Maak er een project van, zodat iedereen langere tijd echt gefocust is op het thema techniek.
- Huur externe deskundigheid in; schakel bijvoorbeeld ICT’ers of techneuten uit je netwerk in om workshops te verzorgen.
- Laat pm’ers kiezen of ze technische activiteiten willen doen of niet. ‘Iedere pm’er heeft zijn/haar eigen talenten. Het is belangrijk om daarbij aan te sluiten’, aldus SKOP-directeur Corine Laurant.
- Bied scholing aan pm’ers die zich verder willen ontwikkelen op technisch gebied.
- Zoek tips op internet voor technische activiteiten met kinderen.
- Schaf technisch speelgoed aan, zoals eenvoudige robots of bouwmaterialen (technisch lego).
- Investeer in ICT, bijvoorbeeld in goede laptops of tablets voor de kinderen.
- Wees enthousiast, dan krijg je de kinderen makkelijker mee.
