Overal, en dus ook in de kinderopvang, kom je kinderen tegen die veel of extra aandacht vragen. Dat kunnen kinderen zijn die vaak huilen, flinke driftbuien hebben, zich fysiek uiten of ontzettend druk zijn. Maar ook kinderen die zich heel erg terugtrekken, stil zijn en nauwelijks opvallen en niet of nauwelijks praten. En je hebt ook kinderen die het ogenschijnlijk op de opvang prima redden, maar thuis ontploffen, weet Tischa. ‘Ieder kind is anders, heeft zijn eigen handleiding. Met of zonder bijzonder gedrag, dat doet er niet toe. Want ook al plak je er een stempel op: het kind wordt er niet anders van. Het is aan jou om de gebruiksaanwijzing te achterhalen.’ En vergeet daarbij niet, benadrukt ze, deze kinderen zijn nog zo ontzettend jong! Of er bij bijzonder gedrag meer aan de hand is, is daarom vaak moeilijk te zeggen. De ontwikkeling van het kind kan in de loop van de tijd bijtrekken. Een kind kan motorisch heel hard gaan, maar verbaal achterblijven. Of andersom. Maar op een gegeven moment is dat weer in evenwicht.

‘Het is niet aan jou om een kind te labelen. Wél kun je signalen opvangen, benoemen en bespreekbaar maken bij ouders. Bijvoorbeeld wanneer je merkt dat een kind vastloopt in zijn gedrag of achterblijft in zijn ontwikkeling ten aanzien van leeftijdsgenootjes. Of als een kind sociaal nog niet helemaal kan omgaan met andere kinderen, waardoor er ruzie ontstaat. Stel ouders gerust; zij vertrouwen op jouw expertise en ervaring. Vertel ze wat je ziet, wat je doet en wat werkt voor hun kind. Het is jouw taak een kind te helpen groeien. Dat moet je het uitgangspunt zijn in je handelen.’

Heb je te maken met pittig gedrag op jouw groep, zorg er dan voor dat je een werkbare situatie creëert voor jou, het kind en de groep. Betrek ook ouders erbij. Wat helpt, is je te focussen op wat goed gaat, tipt Tischa. Daardoor zal het je beter lukken naar het kind te blijven kijken vanuit zachtheid. Dat lijkt op papier gemakkelijk, de praktijk is echter vaak weerbarstiger. Het is logisch dat kinderen die extra zorg, aandacht en energie vragen een weerslag hebben op jou, op de kinderen en de sfeer op de groep. Het vraagt nogal wat van jou, beaamt Tischa. Zeker als het gedrag keer op keer terugkomt. Dat kan voor irritatie, onrust en stress zorgen. Want hoe te dealen in pittige situaties als je ook je aandacht over de andere kinderen moet verdelen? Vaak zitten pedagogisch medewerkers in zo’n negatieve spiraal dat het kind überhaupt niet veel goed meer kan doen, weet Tischa uit ervaring. ‘Merk je dat het die kant op gaat, trek dan aan de bel en vraag om hulp. Laat een pedagogisch coach of vestigingsmanager met je meekijken. Maar liever voorkom je dat het zo ver komt. Hoe dan? De eerste en allerbelangrijkste stap is: zoom uit en blijf positief richting het kind! Als je voelt dat je een kind niet meer goed kunt hebben, dan moet je juist aan jullie band werken. Zorg dat je weer de leuke kanten van het kind ziet, ook al is dat soms moeilijk. Dan ga je het kind weer echt zien. En dat voelt het kind, waardoor je bij jullie beiden iets in werking zet.’

Om te achterhalen wat er nu speelt bij een kind, waar het gedrag vandaan komt, moet je zoveel mogelijk informatie verzamelen. ‘Want neem van mij aan dat een kind zich helemaal niet zo wil gedragen. Het handelt uit onmacht, niet uit onwil.’ Wil je het kind en het gedrag doorgronden, dan moet je goed leren kijken naar het gedrag en vooral naar wat er achter het gedrag zit. Want welk gedrag het ook is, het is nooit zomaar, weet Tischa. ‘Er zit altijd iets achter: bepaalde karaktertrekken, de ontwikkelingsfase waarin een kind zit, iets wat thuis of in de familie speelt – geboorte, ziekte, scheiding. Het gedrag kan tijdelijk zijn of gewoon bij het kind horen. Het kan alleen op de opvang worden geuit of ook op andere plekken. Het kan ook fysiek zijn, zeker bij de allerkleinsten.’ Hierbij zijn de ouders een onmisbare bron van informatie. Zij kunnen jou van alles vertellen over hun kind: wat voor kind het is, hoe het kind thuis is en in andere situaties. Zorg daarom voor een goede vertrouwensrelatie met de ouders.

En kijk ook naar jezelf: wat doet het gedrag met jou? Zie je het gedrag als een probleem of als uitdaging? Kun je nog positief kijken naar het kind? Wat raakt jou in het gedrag? Handel je daarnaar? Soms zit je er door de werkdruk misschien even helemaal doorheen, en kun je bijzonder gedrag op de groep er eventjes niet bij hebben. Waardoor je op een bepaalde manier reageert op een kind of situatie. Dat voelen kinderen heel goed aan. Wees je hiervan bewust. Ligt een kind echt niet lekker in de groep, deel dan je ervaringen met collega’s of de pedagogisch coach. Vraag desnoods een extern deskundige, zoals een fysiotherapeut of orthopedagoog, om met je mee te kijken. Door het kind zo goed mogelijk in kaart te brengen, kun je het op de juiste manier helpen, het verschil maken in zijn ontwikkeling.’

Focus dus vooral op wat goed gaat: wanneer zie je dat het makkelijker gaat? Op welke momenten, dag of dagdelen? Welke aansturing werkt (een beetje)? Van die kennis kun je veel leren. Probeer dan ook zoveel mogelijk oplossingsgericht te werken. Geef cijfers aan dagdelen: waarom voelde het vandaag wat lichter? Misschien doordat het jouw eerste werkdag van de week is en je nog veel aan kunt? Het fruitmoment verliep best goed. Naast wie zat het kind? Naast een pedagogisch medewerker of juist niet? Hebben we vlak daarvoor buiten gespeeld, is die ontlading goed voor hem? Kortom, het kan in zoveel dingen zitten. Zoom dus uit en noteer tot in details: wat gebeurde er, wat hebben we gedaan, zien we verbetering? Naast wie zit het kind, in welke hoek speelde het, met wat en wie? Het zijn die details waar je je bewust van moet worden. De kunst is om een andere – positieve, helpende – mindset te creëren en deze doelbewust toe te passen.’