Hanneke van de Meerendonk, schooldirecteur van Brede Bossche School Haren, Donk en Reit, en Martin Bosma, directeur van kinderopvangorganisatie Eigen&Wijzer in Maarssen, hebben in het dagelijkse leven niks met elkaar te maken. Wat ze wel gemeen hebben is dat ze in hun eigen integraal kindcentrum veel bereiken door niet te denken in beperkingen, maar in oplossingen. Bosma doet dat onder andere in het IKC de Klaroen; Eigen&Wijzer in Maarssen dat naar eigen zeggen ’tegen een IKC-formule aan zit, maar het vanwege de beperkende regels nog niet kan zijn.’ Toch is het een integraal kindcentrum waarin basisschool en kinderopvang veel met elkaar delen. Bijvoorbeeld tijdens de naschoolse activiteiten waar het programma dwars door alle organisatielagen heen wordt vormgegeven en uitgevoerd. Leerkrachten, pedagogisch medewerkers, ouders en de combinatiefunctionaris zijn hierbij betrokken. Bosma: ‘Met al die medewerkers binnen het integraal kindcentrum hebben we zoveel talent binnen de muren. We hebben gekeken waarin iemand zijn talent en passie ligt en gevraagd om hierover na schooltijd een workshop te verzorgen.’ Leerkrachten die dat doen, mogen een reguliere les zoals tekenen of geschiedenis overdragen aan de combinatiefunctionaris. Zo hoeft hij of zij geen extra uren te maken en kunnen we met gesloten beurzen uren van leerkrachten ruilen met die van de combinatiefunctionaris.’ De ruilhandel leidde al tot bevlogen workshops over koken, dansen, powerpoints maken en yoga.

Stappen maken

Oplettende lezers zien bij dit voorbeeld de eerste beren op de weg. Je mag volgens de wet wel personeel uitwisselen tussen opvang en onderwijs, maar dit moet je vervolgens factureren met een extra btw-toeslag. Is zo’n uitruil dan niet veel te kostbaar? ‘Misschien,’ antwoordt Bosma, ‘maar we komen niks verder als we dan maar besluiten om het niet te gaan doen. Wij bieden samen met het onderwijs een succesvol activiteitenprogramma waar veel kinderen op intekenen. Verder dan het constateren van het obstakel gaan we dan ook niet. Dit probleem ligt boven onze macht. Als je alleen naar de problemen blijft kijken, kun je nooit stappen maken.’

Ook in de Brede Bossche School Haren, Donk en Reit zijn manieren gevonden om obstakels te omzeilen. Een voorbeeld daarvan is de 3+-groep die organisatorisch en financieel wordt gedragen door de kinderopvang van Kanteel én de school. Maar de beurzen blijven gesloten, de uren van pm’ers en klassenassistenten zijn voor de directe werkgever. De inkoop van materialen voor bij de activiteiten worden netjes verdeeld. ‘Dat deze groep tot ieders tevredenheid draait, ook van ouders en peuters, is belangrijker dan het ingewikkelde financiële plaatje dat eraan vastkleeft als je het samen doet’, vertelt Van de Meerendonk. ‘Het is even puzzelen, maar we komen er altijd uit.’

Een ander voorbeeld van een gezamenlijk project is KlupUp, waar kinderen na schooltijd huiswerkbegeleiding krijgen van onderwijsassistenten en pedagogisch medewerkers. De tussenschoolse opvang (tso) is ook een gezamenlijk project. Sinds alle partijen binnen de brede school verantwoordelijk zijn voor de tso, functioneert het beter. Van de Meerendonk: ‘Het aantal incidenten in de tso is verminderd. Ook omdat we meer tijd uittrekken voor de pauze: vijf kwartier. Er is niet alleen tijd om te eten, ook om te praten en activiteiten te doen. Ter afsluiting organiseert de combinatiefunctionaris – hier in dienst van de gemeente – een beweegactiviteit voor kinderen. Zo kunnen ze nog even hun energie kwijt voordat ze weer de schoolbanken ingaan.’

Flexibiliteit

Het klinkt als een geoliede machine, maar Van de Meerendonk weet als geen ander hoeveel inzet en flexibiliteit dit vraagt van het MT, de medewerkers en ook van haarzelf. ‘Ja, natuurlijk lopen we soms vast met de verschillende normeringen, de administratieve rompslomp, de verschillende cao’s. Maar we willen daar niet te lang bij stil blijven staan.’ Dat er, vanwege het afspiegelingsprincipe binnen Kanteel, nu drie ervaren pedagogisch medewerkers van de 3+-groep weg moeten, raakt van de Meerendonk wel. ‘Dat is zo zonde. Deze mensen kennen de brede school, de visie en functioneren naar volle tevredenheid. Het is dan wel heel frustrerend dat je straks weer opnieuw moet beginnen.’

Wijze lessen voor collega-directeuren die aan de start staan van een geïntensiveerde samenwerking met een basisschool, hebben de door schade en schande wijs geworden Van de Meerendonk en Bosma wel. Van de Meerendonk: ‘Ons geluk is geweest dat we samen met de kinderopvangorganisatie helemaal bij nul zijn gestart. We hebben niet eerst gekeken naar de organisatie, maar naar wat wij kinderen willen bieden. We wilden niet teveel verschillende gezichten, we wilden meer mannelijke opvoeders, enzovoort. En we hebben van die plannen werk gemaakt. De obstakels, die kwamen we later wel tegen.’ Voor Bosma klinkt dit proces herkenbaar. Hij waarschuwt wel voor een niet te onderschatten cultuurverschil tussen kinderopvang en onderwijs, en hoe je dat niet zomaar even van bovenaf kunt regelen. ‘Stel je voor: een school functioneert prima en dan komt er opeens een collega van de bso langs die vindt dat het samen moet. Houd er rekening mee dat niet iedereen meteen enthousiast is. Maar er is altijd wel een aantal die de kar wel wil trekken. Jouw rol als leidinggevende is enthousiasmeren, stimuleren, uitleggen. Ook als het even tegenzit.’

Imago

Waar je het gevoel hebt maanden stil te staan, nemen processen soms opeens ongemerkt een vlucht. Het imago dat je als brede school bijvoorbeeld opbouwt, dat overkwam Martin Bosma bij De Klaroen. ‘Ouders die zich voor de peutergroep hadden aangemeld, dachten zich ook al direct te hebben ingeschreven voor een plekje in groep 1 van de school. Logisch ook eigenlijk, maar wij werkten nog steeds met aparte inschrijfformulieren.’ In Den Bosch bleken er bij de carnavalsoptocht hesjes van Kanteel klaar te liggen waar alle kinderen in moesten lopen. Maar sommige ouders en kinderen wilden dat helemaal niet. Ze liepen toch voor de Brede Bossche School Haren, Donk en Reit? ‘Je moet je realiseren dat wij, zeker in de kinderopvang, denken in marketing en klantenwerving. Maar ouders zoeken gewoon een betrouwbare plek voor hun kind en letten niet op een stempel. Je moet in een brede-schoolconstructie, waarin processen zo met elkaar verweven zijn, ook durven je eigen verhaal naar de achtergrond te verdringen.’

Komt er ooit een moment dat de wetten en regels zo zijn dat we echt kunnen spreken van 100% functionerende integrale kindcentra in Nederland? Door het pionieren van Van de Meerendonk en Bosma en vele andere gedreven professionals wordt steeds duidelijker wat de obstakels en oplossingen zijn. ‘De overheid zou een kwaliteitskader moeten ontwikkelen voor IKC’s. En de brede scholen die daaraan voldoen zouden vrijheid moeten krijgen om echt een IKC op te bouwen’, vindt Bosma. ‘Laat ons op een veilige en gecontroleerde manier experimenteren. Dan kunnen we laten zien hoeveel we kinderen te bieden hebben.’

Foto: Nationale Beeldbank

Dit artikel stond in het aprilnummer 2015 van Management Kinderopvang. Meer informatie over abonneren>>