Joyce Blauwhoff is eigenaar van J. Blauwhoff, pedagogische trainingen en advies. Ze is deskundig op het gebied van prikkelverwerking en stress bij kinderen. Wat doet stress eigenlijk met kinderen en hoe uit zich dat in hun gedrag? ‘Ieder kind is uniek en daarom heeft ieder kind ook een eigen manier van reageren op stress,’ aldus Blauwhoff. ‘Het begint dus eigenlijk gewoon met het accepteren en erkennen van het kind voor wie het is. We hoeven niet meteen een label op iemand te plakken, maar het is belangrijk om te kijken naar wat er nodig is. Sommige kinderen worden juist heel erg druk bij stress. Anderen kruipen het liefst weg in een hoekje, en ja, er zijn ook kinderen die heel hard gaan gillen.’

Stress bij kinderen in de kinderopvang

Volgens Blauwhoff zijn er verschillende redenen waarom kinderen stress kunnen ervaren als ze op de kinderopvang zijn. ‘Dit heeft alles te maken met groepsdynamiek. Je zou de groep een beetje kunnen vergelijken met een kudde zebra’s op de savanne. Plotseling ruikt een van de zebra’s dat er een leeuw in de buurt is. De andere zebra’s voelen zijn schrikreactie aan en zetten het massaal op een lopen. Zo kan het ook voor kinderen zijn. Als een van de kinderen stress ervaart, reageren de andere kinderen hierop. Ze hebben nog geen functie in hun brein om zich hiervoor af te sluiten. Daarnaast wordt een pedagogisch professional ook heel erg in de gaten gehouden. Dus als je zelf veel stress hebt, heeft dit zijn weerslag op de groep. In die zin zijn kinderen echt spiegels van hoe wij ons voelen.’

Minder goed redeneren en reflecteren

Hoe je erachter komt of een kind stress ervaart, is volgens Blauwhoff in het begin moeilijk in te schatten. ‘Bij oudere kinderen kun je kijken of het kind nog aanspreekbaar is. Ten tijde van stress neemt het gedeelte in het brein dat kan redeneren en reflecteren af. Dus als ze bijvoorbeeld alleen nog maar heel druk rond kunnen springen of in hun woede zitten, ervaren ze waarschijnlijk stress. Hoe je daar dan mee omgaat, is zoeken. Het is belangrijk dat je de kinderen op een gegeven moment goed kent en weet hoe te handelen in een dergelijke situatie. Sommige kinderen hebben misschien de opdracht nodig om tien rondjes om het plein te rennen of om even heel hard tegen een muur te duwen. Anderen willen juist een plekje om tot rust te komen.’ Daarnaast zegt Blauwhoff dat het ook belangrijk is om woorden te geven aan hun gevoelens. ‘Professionals die het gedrag van kinderen ondertitelen, kunnen gemakkelijker met hen communiceren, waardoor stress vermindert. Overleg daarnaast ook zeker met ouders en binnen je team wat het kind op dergelijke momenten kan helpen.’

Inleven in het kind zelf

Blauwhoff stipt aan dat objectief naar het kind kijken erg belangrijk is. ‘Dat is misschien moeilijk, want als je zelf het liefst in een rustig hoekje gaat zitten als je stress ervaart, kun je jezelf minder goed inleven in kinderen die juist heel druk of boos worden ten tijde van stress. Toch is het goed om er geen oordeel over te hebben en gewoon te observeren wat er gebeurt. Het is soms goed om achteraf nog even te reflecteren met collega’s. Zo krijg je een dieper inzicht in die lastige situaties. Misschien kun je dan zien wat er vooraf gebeurde en of je een patroon kunt vinden dat je de volgende keer kunt doorbreken.’

Prikkels reguleren

Blauwhoff heeft tal van voorbeelden hoe je kinderen weer rustig krijgt. ‘Op momenten dat ze bijvoorbeeld erg druk zijn, kun je ze een taakje geven. Misschien kunnen ze hele grote stappen maken als een olifant? En kunnen ze ook kleine stapjes maken als een muis? Soms helpt het om andere zintuigen te prikkelen door ze aan een bloem te laten ruiken, ze te wijzen op een mooie vogel die langs vliegt of ze iets zachts laten voelen. Dat klinkt misschien een beetje apart, maar dit helpt het brein echt om die prikkels te kunnen reguleren en meer in de ontspannenheid te komen.’ Blauwhoff benadrukt wel dat dit geen trucje moet zijn. ‘Ieder kind heeft weer iets anders nodig. Bij het ene kind werkt het wel en bij een ander weer niet. Het is gewoon veel vragen, observeren en uitproberen.’

Stress bij baby’s

Onlangs bleek dat baby’s in de kinderopvang meer stress ervaren dan thuis. Blauwhoff vindt dat begrijpelijk. ‘Uit onderzoek blijkt dat baby’s met sensitieve moeders meer moeite hebben met de overgang naar de kinderopvang. Ze zijn gewend dat er thuis heel adequaat gereageerd wordt op hun behoeften. Op het kinderdagverblijf kan dat soms iets langer duren.’ Toch zegt Blauwhoff wel dat het ook goed kan zijn voor kinderen om naar de opvang te gaan. ‘Op het moment dat er pedagogische stabiliteit is, kan er een duurzame band worden aangegaan. Wel ben ik van mening dat de kinderen er dan niet vijf dagen in de week naartoe zouden moeten gaan, maar voor sommige ouders kan dit echt niet anders. Daarnaast lijkt één dag per week naar de opvang me ook geen goed idee voor het wenproces. Ook zijn sommige kinderen gewoon geen kinderopvangkinderen; iets waar ouders en volwassenen misschien meer oog voor zouden moeten hebben.’