Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) uitte zich eerder al kritisch op de herziening van het kinderopvangstelsel per 1 januari 2025, waarbij 96 procent van de maximumuurprijs van de kinderopvang door de overheid wordt vergoed, onafhankelijk van het inkomen van de ouder(s), en direct wordt uitgekeerd aan kinderopvangorganisaties. ‘Het is zorgelijk dat de aandacht voor kwaliteit en toegankelijkheid van kinderopvang lijkt te verdwijnen’, stelde het SCP in haar kennisnotitie Herziening Kinderopvangbeleid.
Bureau Buitenhek
Bureau Buitenhek dook in een eerder rapport van het CPB, uit 2020, die toen al vaststelde dat het kabinetsplan niets toevoegt aan de meerwaarde voor de ontwikkeling van kinderen of de arbeidsparticipatie. In dat rapport concludeert het CPB: “Dit beleidspakket verlaagt de structurele werkgelegenheid met 0,2%. Een hogere kinderopvangtoeslag leidt namelijk tot substitutie van informele naar formele opvang. De substitutie van informele door formele opvang neemt disproportioneel toe wanneer de ouderbijdrage erg laag wordt.”
‘Het is dus op geen enkele wijze wetenschappelijk onderbouwd dat het kabinetsplan een substantiële bijdrage levert aan het oplossen van het personeelstekort in Nederland’, stelt Bureau Buitenhek in dit artikel. Het SCP vreest dat door de plannen de sociale verschillen en de kansenongelijkheid voor kinderen juist groter worden.
Inkomenseffecten
Buitenhek zet de inkomenseffecten van het kabinetsplan op een rij. ‘Daaruit blijkt dat de lage inkomens er substantieel op achteruit gaan en de hoge inkomens juist substantieel profiteren. Nu krijgen de laagste inkomens 96% van de opvangkosten vergoed. Voor de hoogste inkomens is die vergoeding slechts 33%.’
‘Lagere inkomens gaan er op achteruit’
Waar minder aandacht voor is, is dat ook de inkomensafhankelijke combinatiekorting (IACK) wordt afgeschaft. Die is voor de laagste inkomens (verzamelinkomen van 20.000 euro per jaar) 1.692 euro per jaar. Dit zou betekenen dat deze inkomens juist 141 euro per maand extra gaan betalen voor de kinderopvang. En ook de modale huishoudens leveren netto 1.163 euro per jaar in. ‘De kabinetsplannen werken dus zeer nadelig uit voor de lagere inkomens’, stelt Buitenhek.
Hoge inkomens
Ook is er gekeken naar de hoogste inkomens. ‘De hoogste inkomens hebben nu een toeslagbijdrage van 33,3% en door de plannen stijgt die naar 96% (+188%). Met een huishoudinkomen van 200.000 euro bedraagt het voordeel op de opvangkosten ruim 13.000 euro per jaar. Ook na het vervallen van de IACK resteert voor deze groep huishoudens een voordeel van ruim 10.000 euro per jaar. Het grote netto-kosten voordeel van de kinderopvangplannen landt dus met name bij de huishoudens met een inkomen vanaf 1,5x modaal.’
2,2 miljard extra overheidsuitgaven
Buitenhek heeft een berekening gemaakt wat de stelselherziening betekent wat betreft extra overheidsuitgaven. Die komen uit op zo’n 2,2 miljard euro; die lopen op van 4,4 miljard euro in 2024 naar 6,6 miljard euro in 2027. ‘Circa 36 procent daarvan landt bij de inkomens vanaf 3x modaal en 58 procent daarvan landt bij huishoudens tussen 1,5 en 3x modaal. Slechts 6 procent daarvan komt terecht bij huishoudens met een lager inkomen tot 1,5x modaal.’ (Onderzoek Bureau Buitenhek, 2022)
38.000 extra medewerkers én 5.000 extra locaties nodig
Om de extra vraag naar kinderopvang te beantwoorden, zullen er zo’n 38.000 medewerkers extra geworven moeten worden, stelt Buitenhek. ‘Er zijn overigens niet alleen extra medewerkers maar ook extra locaties nodig om die vraag te vervullen. Nu zijn er ca. 17.000 geregistreerde opvanglocaties (LRK, 2022) en zal dat moeten stijgen met ruim 5.000 locaties om aan de extra vraag te voldoen vanaf 2025. Naast een tekort aan personeel is er dus ook een tekort aan ruimte voor de kabinetsplannen.’
