Spelen zonder speelgoed zou kinderen socialer, innovatiever en op de langere termijn zelfs minder vatbaar maken voor verslavingen. Maar ouders hebben er vaak moeite mee en critici zien vooral dat kinderen erdoor verveeld raken en dat het effect op de lange termijn ontbreekt.
Op het Amerikaans/Canadese nieuwsplatform The Atlantic duikt een journaliste in dit experiment dat vooral Duitse kita’s aan lijkt te trekken. Het land kent met de Aktion Jugenschutz, een nonprofit organisatie uit München zelfs een promotor van het project. Elisabeth Seifert is de directeur en legt uit waarom ze speelgoedvrije weken zo goed vindt voor kinderen tussen de 3-7 jaar. ‘In speelgoedevrije tijd, bepaalt het speelgoed niet wat kinderen doen. Ze ontwikkelen hun eigen spelletjes. Ze spelen meer samen en ontwikkelen zo hun sociale vaardigheden.’
Empathie
Het gaat volgens Seifert zelfs verder dan dat. Speelgoedvrije weken zouden ervoor zorgen dat kinderen zichzelf beter begrijpen en meer empathie voor anderen ontwikkelen. Ze gaan er creatiever door denken, maar ook kritischer. Ze zijn beter in staat problemen op te lossen en fouten te accepteren. Hoe eerder kinderen deze levensvaardigheden leren, hoe beter, vindt zij dan ook.
Meer observeren
Speelgoedvrij betekent in Duitse kinderdagverblijven dat alleen meubels en dingen als dekens en kussens op de groep blijven liggen. Al het speelgoed, ook houten speelgoed, speelhoeken, boekjes en spelletjes worden opgeruimd. Al snel na de start van het experiment ervaren pm’ers dat ze kinderen veel meer observeren in plaats van hun spel aan te sturen. Wat het project voor alle deelnemers heel laagdrempelig maakt, is dat iedereen er zo aan kan beginnen. Het hoeft niks te kosten.
Kindermishandeling
Maar kritiek op het experiment is er ook. In 1997 verscheen in het conservatieve magazine Focus een artikel waarin verschillende psychologen het project afwijzen vanwege een gebrek aan wetenschappelijk bewijs van de voordelen. Het zou kinderen onnodig veel stress geven om hen speelgoed te ontnemen. Één psycholoog ging zelfs zo ver dat hij het een vorm van kindermishandeling noemde.Het effect op de langetermijn is nog niet onderzocht. Toch zijn er wel kleinere studies die aantonen dat kinderen die in speelgoedvrije kinderopvang hebben gezet, duidelijk vooruit gingen op het gebied van hun sociale vaardigheden, creativiteit, empathie en communicatie.
Kritiek ouders
Maar ouders blijken de grootste groep critici. Zij geven aan dat ze bang zijn dat hun kind zich zo verveelt dat ze niet langer meer naar de kinderopvang willen. Na een experiment in een Berlijns kinderdagverblijf kwam er zoveel kritiek van ouders, dat ze het experiment hebben beëindigd. Uiteindelijk kwamen ze op een middenweg uit: de tijd zonder speelgoed werd ingekort tot zes weken en vond plaats in de lente zodat kinderen zich ook buiten konden vermaken.
Speelgedrag
Seifert (Aktion Jugenschutz) vindt dat de kritiek van ouders serieus genomen moet worden. Dat doet zij door hen, bijvoorbeeld met videobeelden, te laten zien dat kinderen zich wel degelijk zonder speelgoed kunnen vermaken. ‘Ze spelen net als altijd, maar dan anders.’ De journalist van het artikel zag het veranderende speelgedrag bij haar eigen kinderen ontstaan toen ze speelgoedvrije dagen meemaakten op de kinderopvang. ‘Kinderen speelden “treintje” met elkaar door een lange rij stoelen achter elkaar te plaatsen. Ze kropen rond als wilde dieren of bouwden een hut van stoelen en een deken.’ Ook ondervond de auteur dat haar zoontje vaker alleen buiten rondliep. Hij bleek dan stenen te verzamelen. Terwijl het experiment al lang afgelopen was, trof ze haar zoon veel vaker alleen buiten aan. Daar was op de korte termijn in ieder geval wel degelijk een verandering in speelgedrag zichtbaar.
Vrij spel is voor kinderen misschien wel leerzamer dan voorgekauwde activiteiten. Door te spelen leren kinderen interactievaardigheden. Speltherapeute Marlies Greve geeft tips hoe je eigen spel bij kinderen kunt stimuleren en hoe je dit op ouders overbrengt. Lees meer
Als eigenaar van joePPie goedspeelgoed vindt ik speelgoedvrije opvang natuurlijk een heel erg slecht idee. Wij noemen het niet voor niets goedspeelgoed. Maar wij zeggen ook heel vaak aan onze klanten, dat je kinderen ook echt heel leuk kunt laten spelen met een lege doos. Dus je hebt niet altijd speelgoed nodig. Maar om nou gelijk speelgoedvrije opvang te organiseren slaat wel een beetje door. Dat is net zoiets als alleen nog maar vergeten groentes te eten. Dus mijn advies: wel speelgoed, maar dan goedspeelgoed.