Het Verwey-Jonker Instituut heeft in dertien Veilig Thuis-regio’s heeft anderhalf jaar lang gezinnen met kinderen gevolgd waar partnergeweld of kindermishandeling speelt. De gezinnen werden gevolgd vanaf het moment dat de melding binnenkwam bij Veilig Thuis.
978 kinderen
In totaal werden er 576 gezinnen gevolgd, die gedurende anderhalf jaar drie keer een vragenlijst invulden. De gezinnen bestaan samen uit 633 ouders en 978 kinderen. Met 74 gezinnen zijn diepte-interviews gehouden.
De meeste kinderen (91 procent) uit deze gezinnen hebben te maken met mishandeling, verwaarlozing of geweld tussen ouders. In 90 procent van de gezinnen komt partnergeweld voor, fysiek én psychisch. Partnergeweld gaat vaak samen met geweld tegen kinderen (bij 57 procent van deze gezinnen). Uit het onderzoek blijkt dat vijftig procent van de kinderen geen hulp krijgt, en dertig procent ook geen steun uit de omgeving ervaart. ‘Terwijl deze kinderen zodanige problemen hebben dat hulp hard nodig is’, zegt prof. dr. Majone Steketee, wetenschappelijk directeur van het Verwey-Jonker Instituut en bijzonder hoogleraar intergenerationele overdracht van geweld in gezinnen aan de Erasmus Universiteit
Trauma
32 procent van de kinderen ontwikkeld traumaklachten na geweld binnenshuis. 36 procent van de gezinnen kampt met hechtingsproblematiek. Bijna de helft van de kinderen kampt met emotionele onveiligheid na geweld, en ruim een kwart van de jongeren vertoont probleemgedrag na geweld (zoals spijbelen of het plegen van delicten).
Chronische stress
In meer dan de helft van de gezinnen die gevolgd werden, blijft sprake van ernstig of veelvuldig geweld. Dit kan leiden tot chronische of toxische stress.
De chronische stress veroorzaakt een structurele verandering in de waarneming, in het lichaam (stofwisseling), in het vormen van netwerken in de hersenen (geheugen en reactiepatronen) van het jonge kind. Hierdoor ontstaat een negatieve spiraal: door continu in stress te verkeren komen kinderen in de overlevingsmodus (vluchten, aanvallen of bevriezen), waardoor er weinig ruimte is om voor nieuwe informatie of om vaardigheden aan te leren om de problemen op te lossen.
Veiligheid en welzijn
Uit het onderzoek blijkt dat het bij afname van het geweld wel beter gaat met de gezinsleden, maar pas als het echt helemaal is gestopt, is het welzijn van ouders en kinderen toegenomen tot bijna het niveau van de algemene Nederlandse bevolking. Dat is bemoedigend, vindt Mariëlle Dekker, directeur van de Augeo Foundation: ‘Dit onderzoek helpt om bij de aanpak van knelpunten in de jeugdzorg en jeugdbescherming, de focus te houden op het beoogde resultaat: meer veiligheid en welzijn voor ouders en kinderen die geweld meemaken. Het onderzoek bevat een schat aan gegevens waarmee beleidsmakers en praktijkprofessionals hun werkpraktijk zo kunnen verbeteren dat in steeds meer gezinnen veiligheid en herstel mogelijk worden.’
Hulpverlening
Om het geweld te laten stoppen, is het belangrijk dat hulpverleners het geweld durven te benoemen en aan te pakken, geven ouders en kinderen in het onderzoek aan. Dit gebeurt vaak niet: vooral lokale hulpverleners zijn niet altijd goed toegerust om het geweld aan te kaarten. ‘Zij zouden beter getraind moeten worden in het signaleren en benoemen van huiselijk geweld. Ook als gezinnen zeggen dat de thuissituatie is genormaliseerd, moeten zij waakzaam blijven. Er is een groot risico dat de oude geweldspatronen weer de kop op steken’, aldus Steketee.
Integrale aanpak
Uit het onderzoek van het Verwey-Jonker Instituut blijkt ook dat geweld niet het enige probleem is. Het merendeel van de gezinnen heeft te maken met een opeenstapeling van problemen: armoede, werkloosheid, alcoholgebruik, opvoedstress, psychische stoornissen. Dit vraagt om een integrale aanpak, waarbij oog is voor de samenhang tussen de diverse vormen van kindermishandeling en huiselijk geweld, de aanwezige risicofactoren en de problematiek bij de verschillende gezinsleden.
Meldcode kindermishandeling
Hoe pas je als professional de Meldcode kindermishandeling toe in de praktijk? Op deze en andere vragen geeft deze brochure antwoord. Lees meer
‘Kwestie van een lange adem’
Om gezinnen uit de vicieuze cirkel van geweld te halen blijft maatwerk en een integrale aanpak nodig. Steketee: ‘De uitkomsten van het onderzoek laten zien dat kindermishandeling en partnergeweld hardnekkig zijn. Begeleiding is een kwestie van een lange adem. Veiligheid in het gezin is de verantwoordelijkheid van iedereen.’
- Bekijk de resultaten van het onderzoek in de factsheet Kwestie van lange adem: kan huiselijk geweld en kindermishandeling echt stoppen? >>
- Of bekijk de cijfers in deze overzichtelijke infographic >>
Het Verwey-Jonker Instituut voerde het onderzoek uit in opdracht van Augeo Foundation, het ministerie van VWS, de G4-gemeenten Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht en negen andere Veilig Thuis-regio’s: Flevoland, Gooi en Vechtstreek, Groningen, Kennemerland, Midden-Brabant, Noord-Oost Brabant, Twente, IJsselland en Zaanstreek-Waterland.
