Kinderen die normaal bijvoorbeeld meerdere keren per week voetballen of hockeyen, zitten deze tijd weer thuis op de bank. En dat terwijl kinderen nu al zoveel minder buitenspelen dan de generaties voor hen. Met als gevolg onder andere meer overgewicht en meer bijziendheid.

Oplossing benoemen

In Amerika is tijdens de eerste coronagolf ingezet op het gebruik van de buitenruimte van scholen voor onderwijs. Veel meer scholen in de VS zijn daardoor het schoolplein gaan gebruiken als klaslokaal. In het Nederlandse coronabeleid ontbreekt de aandacht voor de mogelijkheden die buitenlessen bieden, op dit moment volledig. Van der Veen: ‘De overheid moet de buitenruimte als oplossing benoemen, juist in deze tijd waarin de ventilatie een probleem is.’

Winst te behalen

Volgens de expert lijkt het klaslokaal – ten onrechte – een monopolie te hebben op het onderwijs. ‘Van iedere les kun je een buitenles maken’, vervolgt hij. Hoewel het buitenonderwijs de afgelopen tijd is verdubbeld, is het nog steeds maar 1% van het totale onderwijs, wijst onderzoek uit. ‘Dat houdt in dat kinderen nog steeds de hele dag letterlijke op school ‘zitten’. Gebruik die buitenruimte bijvoorbeeld om óók bij taal, of het oefenen van tafels, te bewegen. Dat is niet alleen goed voor de motorische ontwikkeling, maar ook voor de kwaliteit van het onderwijs: met je hele lijf dingen ervaren. Zeker in deze tijd is er winst te behalen door meer onderwijstijd bewegend buiten door te brengen.’ 

Beweging en cognitie zijn meer gekoppeld dan we vaak denken, stelt ook Buitenonderwijs.nl: Uit onderzoek is gebleken dat het maken van bewegingen tijdens het automatiseren een positief effect heeft op het leerproces. Leuk feitje dat dit verduidelijkt: bij veel volwassenen kan nog steeds een verhoogde spierspanning gemeten worden tijdens het hoofdrekenen.

Vol onderwijsprogramma

Van der Veen ziet wel dat het volle onderwijsprogramma een aandachtspunt is. ‘Ik vind het eigenlijk heel knap dat in de huidige setting, in vaak slecht geventileerde gebouwen, de leerkrachten nog zulke prestaties leveren. Ik vind het belangrijk dat we niet over het buiten lesgeven zeggen: Gij zult dit doen. We hebben echt de overheid nodig om leerkrachten te stimuleren en te ondersteunen.’

Lange termijn

Door het schoolplein anders in te richten en leerkrachten te ondersteunen bij het ontwikkelen van buitenlessen kunnen kinderen ook onder schooltijd meer bewegen. Ook voor de langere termijn is het stimuleren van meer buitenles voordelig. Uit steeds meer onderzoek blijkt: buiten komt de leerstof beter binnen. Ook heeft een flink deel van de leerkrachten de wens om meer buiten les te geven. Waarom gebeurt dat dan niet massaal?

Binnenmeester

Van der Veen: ‘Aan de ene kant kan je zeggen: doe het gewoon. Maar dat lukt blijkbaar niet. Voor een belangrijk deel heb je te maken met traditie. Maar wat ook zo is: buiten leren moet je leren. Dat geldt voor kinderen – die moeten leren dat buiten niet alleen ‘spelen’ hoeft te zijn – maar óók voor leerkrachten. Ik ben zelf opgeleid als schoolmeester en ben als mens een buitenmens, maar op de PABO ben ik opgeleid als binnenmeester. Er is nog erg weinig aandacht voor buitenonderwijs. Leerkrachten blijken het ook nog best spannend te vinden om buiten les te geven en de methodes zijn er vaak niet op ingericht. Daarom vragen we de overheid: ondersteun die leerkrachten.’

Sponsoring

‘Vanuit het Ministerie van Onderwijs krijgen scholen protocollen toegestuurd. In dat hele verhaal kan buitenles en ondersteuning van leerkrachten aandacht krijgen. Voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog zijn er scholen gesloten. In Amerika hebben ze dit gebruikt voor verandering: daar is National Covid Outdoor Learning Initiative gestart waarin allerlei kennis is gebundeld, zoals kant en klare lessen, cursussen voor leraren en tips voor inrichting van het buitenklaslokaal. Maar bijvoorbeeld ook initiatieven als sponsoring door bedrijven voor warme buitenkleding. Dat stuk ontbreekt in Nederland nog compleet.

NPO

Een aantal scholen gebruikt nu beter hun buitenruimte vanuit de NPO gelden. Het interessante is: je kunt dat blijkbaar doen, want het gebeurt. Maar in de communicatie vanuit de overheid wordt het inzetten van de buitenruimte nog niet expliciet benoemd als maatregel. Nu heel veel scholen de ventilatie nog niet op orde hebben, is het bijzonder dat je de buitenruimte als oplossing compleet negeert.’

Stukje stoepkrijt

Veel kinderen klagen dat het heel koud is in de klaslokalen, waarvan de ramen openstaan om ze goed te ventileren. Maar als je net lekker actief buiten bezig bent geweest, voelt daarna zelfs een goed geventileerd klaslokaal een stuk warmer. Een extra voordeel. Van der Veen: ‘Het hebben van een groen schoolplein is handig voor buitenonderwijs, maar niet noodzakelijk. Voor rekenles heb je niets meer nodig dan een stukje stoepkrijt. Je kunt binnen in de klas al bibberend tafels opdreunen, of je kunt ze buiten – bewegend – oefenen’. Waardoor het ook nog eens beter beklijft, blijkt uit onderzoek.

Tarp

En als het regent? ‘Dat is vaak een drempel, inderdaad. Maar binnen is het nu toch ook koud. Je kunt met tarps (waterdichte zeilen, red.) werken waarmee je ook in regen instructie kunt geven. In combinatie met een stimuleringsregeling vanuit de overheid of sponsoring vanuit het bedrijfsleven, zijn er genoeg mogelijkheden.’ Bovendien: het regent zelden een héle dag.

Lees ook: ‘Het schoolplein als best geventileerde klaslokaal van de school’