Kinderen besteden veel tijd op en rond een schoolplein: in ons land zijn de anderhalf miljoen kinderen tussen de 4-12 jaar sowieso al vijf dagen per week ruim vijf uur op één van de 6.783 basisscholen te vinden. Maar ook buiten schooltijd is het schoolplein populair. Zo staat de buitenruimte rond scholen in de top drie van favoriete buitenspeelplekken en gaan veel kinderen naar de bso in en rondom scholen.

Dat kan anders

Pleinen met alleen maar vaste speelelementen die niet veranderend of responsief zijn: dat kan anders, is de strekking van het whitepaper. Het document onderbouwt de waarde van het transformeren van stenen schoolpleinen naar natuurrijke, gezonde oases voor spelen en leren. In het overzichtelijke document wordt uitgelegd wat wetenschappelijk onderzoek zegt over de effecten van een groen schoolplein op de klimaatbestendigheid en biodiversiteit, maar bovenal op de ontwikkeling van kinderen, hun band met de natuur en de kwaliteit van het onderwijs. 

Het whitepaper is niet voor niets mede mogelijk gemaakt door het ministerie van VWS in het kader van het nationaal preventieakkoord: er is een aantal grote maatschappelijke uitdagingen, en het vergroenen van schoolpleinen biedt volgens de onderzoekers een ‘ideale mogelijkheid’ om deze uitdagingen samen aan te pakken. Zo blijkt bijvoorbeeld de band van kinderen met de natuur verminderd te zijn door toenemende verstedelijking en de opkomst van ‘schermgerelateerde’ bezigheden. Ook speelt het volgeplande leven van kinderen een rol: door het gebrek aan ervaringen met de natuur, krijgen kinderen op termijn ook een mindere band met de natuur.

Fysieke ontwikkeling

Ook de fysieke ontwikkeling van kinderen staat onder de druk, blijkt uit het onderzoek: niet meer dan 61% van de 4- tot 12-jarigen voldoet aan de bewegingsrichtlijnen én hun motorische ontwikkeling gaat achteruit. Andere maatschappelijke uitdagingen die beschreven staan zijn onder meer de kwaliteit van het onderwijs, een klimaatbestendig leefomgeving en het verlies aan biodiversiteit. Op al deze gebieden kan een groen schoolplein bijdragen aan verbeteringen of oplossingen. 

Pestgedrag

Naast dat kinderen op een groen schoolplein meer samenwerken en delen, wordt er ook minder vaak gepest, lezen we in het document: ‘Een mogelijke verklaring hiervoor is dat op een groen schoolplein de sociale hiërarchie meer is gebaseerd op taalbeheersing en creativiteit van het kind, dan op de fysieke vaardigheid die voor het veelal fysieke spel op grijze schoolpleinen nodig is. Dit komt doordat in een natuurlijke omgeving fantasiespel en het overdragen van kennis en normen meer centraal staat. Op een schoolplein waar bewegen centraal staat is het vaak belangrijk hoe snel of sterk je bent of hoe hoog je kunt springen. Kinderen die minder fysiek vaardig zijn, zijn daardoor op een groen schoolplein minder makkelijk een doelwit voor pesten. Een andere verklaring is dat het samen spelen en samenwerken het gevoel van kameraadschap versterkt.’

Natuurlijke elementen

Het regent redenen waarom een groen schoolplein nu zoveel biedt voor de ontwikkeling van kinderen. Zoals het gegeven dat door de aanwezigheid van (natuurlijke) elementen zonder vastgestelde functie, een kind zélf kan bedenken wat voor spel er gespeeld wordt. Hierdoor kan elk kind de activiteiten doen die het leuk vindt. Losse natuurlijke elementen dagen kinderen uit om te onderzoeken en stimuleren de creativiteit, stellen de onderzoekers vast.

Buitenles

Om de potentie van groene schoolpleinen nóg beter te benutten, zouden we het schoolplein moeten zien als het verlengde van het klaslokaal en inzetten voor educatie: het blijkt dat er op dit moment maar 1% van de lessen buiten gegeven wordt, terwijl het volgens ondervraagde leerkrachten goed zou zijn als dit een kwart van de lessen zou zijn. In het whitepaper stellen de onderzoekers dat investeringen nodig zijn in het schoolbeleid en de ontwikkeling van competenties van leerkrachten om buiten les te geven. Ze tippen: door klein te beginnen (met bijvoorbeeld buiten eten, lezen of tekenen), en te zorgen voor ervaringen en inspiratie, raken leerkrachten langzaamaan vertrouwd met buiten lesgeven.