De uitdagingen rondom het realiseren van vrijwel gratis kinderopvang zijn zo groot, dat het kabinet op 26 april 2023 besloot het plan twee jaar uit te stellen, naar 2027. In het kinderopvangdebat op 10 mei 2023 klonk felle kritiek op dit uitstel. ‘Er is een streep gezet door het toewerken naar die brede basisvoorziening waar ieder kind in Nederland recht op zou hebben’, zei PvdA-Kamerlid Barbara Kathmann. ‘Het toeslagenschandaal is een van de grootste schandalen waar politiek en bestuur verantwoordelijk voor zijn. Er was één belofte: dat we zo snel mogelijk de kinderopvangtoeslag gingen afschaffen. Ook die belofte wordt ordinair wegbezuinigd.’

Zeven knelpunten

Minister Karien van Gennip erkende dat haar plan ingewikkeld is en veel tijd kost. Men is kritisch op de voorgenomen wijzigingen; de stapel aan kritische rapporten blijft groeien, stelt het NRC. Wat zijn de zeven grootste knelpunten op dit moment?

1. Te weinig plek door personeelstekort

   • De sector kampt momenteel al met een groot tekort aan medewerkers. Er staan bijna 7.000 vacatures open; wanneer kinderopvang bijna gratis is, is de verwachting dat er zo’n 40.000 éxtra medewerkers nodig zijn.

2. Lage inkomens gaan erop achteruit

   • De laagste inkomens krijgen nu al 96 procent van de kosten voor kinderopvang (tot de maximum uurprijs) vergoed van de overheid. De verwachting is dat prijzen voor kinderopvang zullen stijgen de komende jaren, om verschillende redenen. De toenemende vraag wanneer kinderopvang vrijwel gratis wordt is daar een van. Van de 96 procent vergoeding bij bijna gratis kinderopvang profiteren daardoor straks voornamelijk de midden- en hoge inkomens die nu een relatief hoge bijdrage betalen voor kinderopvang.
   • Ook verdwijnt er een belastingvoordeel voor werkende ouders vanaf 2025: de zogeheten inkomensafhankelijke combinatiekorting (IACK). Dit betekent een financieel nadeel van zo’n 2.500 euro per jaar voor ouders die vanaf 2025 hun eerste kindje krijgen.

3. Gesubsidieerde winsten

   • Met die prijsverhogingen kunnen opvangorganisaties ook hun winst opkrikken. Waardoor dankzij de hogere overheidssubsidies meer geld naar de aandeelhouders verdwijnt. Dat is een reëel risico, schreef economisch onderzoeksbureau SEO, in een door de minister besteld onderzoek. Een maximaal uurtarief middels een prijsplafond is een optie die onderzocht wordt, maar ook daar zitten haken en ogen aan.
   • Lees ook: Doet een prijsplafond in de kinderopvang het ondernemerschap de das om? 

4. Groeiende kansenongelijkheid

   • Als het kabinet geen maatregelen neemt om de marktwerking te beteugelen, is de grootste zorg van het SCP dat de sociale verschillen de komende jaren groeien. Kinderopvang zou dan te duur kunnen worden voor lage inkomens en verschillen tussen organisaties in aanbod en kwaliteit groter worden. ‘Het risico’, zei Van Gennip tijdens het debat op 10 mei, ,is dat je dan straks flauw gezegd een crèche hebt met babyyoga en vitamineshakes in Amsterdam-Zuid en een crèche met een slechte kwaliteit in Amsterdam-Zuidoost.’ Ook zij wil dat voorkomen.

5. Slechtere kwaliteit

   • Een razendsnelle groei van de kinderopvangsector gaat ten koste van de kwaliteit, verwachten deskundigen. Zo ging het in ieder geval bij de vorige keer dat de kinderopvang snel groeide, tussen 1995 en 2008. Beleidsmakers hadden vooral oog voor kwantiteit, bleek uit een onderzoek in opdracht van het vorige kabinet. Het taalaanbod verslechterde, de kwaliteit van de materialen en het activiteitenaanbod ook.

6. Ouders kunnen juist mínder gaan werken

   • Een van de voordelen van betaalbare kinderopvang is dat het ouders de mogelijkheid geeft om (meer) te gaan werken. er wordt gevreesd dat ouders doordat kinderopvang straks voor álle werkende ouders bijna gratis is, ongeacht het aantal uren dat zij werken, ouders minder gaan werken. Het CPB verwacht dat ouders die goedkopere kinderopvang lang niet altijd zullen aangrijpen om een dagje extra te werken. Maar ook om de kinderen een dagje minder bij opa en oma te kunnen brengen.

7. Niet-werkende ouder staat buitenspel

   • Bijna gratis kinderopvang is, net als in kinderopvang in het huidige stelsel, alleen voor ouders die werken. Moet die arbeidseis wel of niet losgelaten worden? Daarvoor zijn partijen het niet eens. Volgens SCP is het in het kader van kansengelijkheid belangrijk dat alle kinderen recht krijgen op kwalitatief goede kinderopvang, ook wanneer een of beide ouders niet werken.

Lees het volledige artikel met de zeven knelpunten op NRC.nl >>