Voedseleducatie: het kan zoveel meer zijn dan eten uit de moestuin halen en samen koken. Leren met hoofd, hart en handen; dat is de manier waarop Esther Boukema van De Smaak te Pakken met kinderen werkt. ‘Als je geraakt wordt en met je handen bezig bent, beklijft cognitieve kennis zoveel beter.’ Een voorbeeld voor onderwijs en bso aan de hand van een bijzondere reis met een tomaat.
Esther Boukema verleidt sinds 2004 met haar bedrijfje ‘De Smaak te Pakken’ kinderen om op een heel andere manier naar voedsel te kijken en er mee bezig te zijn. Geïnspireerd door Reggio Emilia en het wereldgericht onderwijzen van Gert Biesta, schreef ze een leerlijn wereldburgerschap voor de Amsterdamse Lukasschool. Hierin staan verhalen, beelden en lessuggesties voor leerkrachten. Aan de hand van voeding haakt ze aan bij wereldoriëntatie, kunstzinnige vorming, wereldburgerschap en 21ste eeuwse vaardigheden.
Beleven
Tijdens het congres Kind en Natuur gaf ze een workshop waarin ze haar werkwijze laat zien aan de hand van een tomaat. ‘Kinderen neem je mee in een verhaal rond voeding; het gaat om beleven, aanraken, doen. En het samen doen,’ vertelt Esther Boukema. ‘Als informatie alleen tot je komt via tekst, gesproken woord of film, ontbreken hoofd en hart. Als je je laat raken, gaat informatie leven en blijft veel beter hangen.’
Ze demonstreert haar werkwijze met het onderwerp tomaat. Iedere deelnemer heeft een trostomaat voor zich liggen. Ze zet een zacht meditatief muziekje op en vraagt ieder om een tomaat in de hand te nemen. ‘Voel maar eens gewoon. Hoe ligt de tomaat in je hand. Is hij koud, warm? Hoe zwaar is hij? Bekijk ‘m eens aan alle kanten, van veraf en dichtbij. Ook met de loep. Zie je beschadigingen? Wrijf eens over het velletje, zit ie vast of een beetje los? Voel ook aan het kroontje. En stel je eens voor, hoe ziet de tomaat er van binnen uit? En waar zou ie eigenlijk vandaan komen?’
Proeven
Ze laat de deelnemers de tomaat vervolgens tekenen maar dan op een bijzondere manier. ‘Kijk naar de tomaat in je hand en teken met je andere hand – zonder op het papier te kijken. Wat zie je echt?’ Vervolgens mogen de deelnemers het verschil proeven tussen een partje verse tomaat (met en zonder een korreltje zout) een stukje half gedroogd en helemaal gedroogde tomaat. Na deze zintuiglijke ervaringen is het tijd voor de kennis, ofwel het hoofd. In plaats van droge kennis over de geschiedenis en herkomst van de tomaat te vertellen, giet Esther Boukema dit in de vorm van een ‘interview’ met de tomaat. Via vragen als ‘uit welk werelddeel kom je, hoe heet je oorspronkelijk en hoe zag je er vroeger uit, en hoe ben je hier in Europa terecht gekomen, wie plant jullie?’ brengt ze het verhaal van de tomaat als een mooi en boeiend avontuur. Er staan ook mooie prenten op standaarden met daarbij woorden als ‘perspectief’, ‘herkomst’, ‘eerlijk’, ‘inburgering’, ‘impact’: termen waarover je met kinderen kunt discussiëren als het gaat om de tomaat.
Handen
En dan wordt tijd voor de handen en gaan de deelnemers aan de slag met verse stukjes tomaat, stukjes fruit (een heerlijke combinatie volgens Esther), vruchtensap, olijfolie en granaatappelpitjes. Ze houdt een pleidooi om de tomaten via een passata-zeef fijn te maken. Een veel mooiere activiteit voor kinderen dan even de staafmixer er doorheen halen, verklaart ze. ‘Het gaat om verlangzamen. Om met elkaar te genieten van de geur, textuur en smaak van voeding.’
Na zo’n ervaring kijk je nooit meer hetzelfde naar een tomaat. Esther Boukema laat op deze manier zien hoe een kind, aan de hand van een simpele trostomaat, wordt meegenomen in de geschiedenis, in ethiek, zintuigelijke ervaringen, expressie en voedselleer. En je hebt niet veel fantasie nodig om te bedenken dat je nog meer zou kunnen doen rond het thema tomaat (denk bijvoorbeeld eens aan zaaien, zien groeien, oogsten, er mee koken).
