Een rijke schooldag kan op vele manieren vorm krijgen. Bij de Brederoschool in Groningen bestaat al heel lang de visie dat een breed aanbod voor kinderen heel belangrijk is, vertelt directeur Marike Venema. Wetenschap, techniek en duurzaamheidsthema’s horen daar ook bij en toen kwamen de buitenlessen in beeld. ‘Leren in de praktijk door zelf te ervaren en niet uit boekjes.’ Dat je daarvoor extra mankracht nodig hebt, werd al snel duidelijk. En dus werd er financiering gezocht om een buitenmedewerker aan te trekken en de gemeente Groningen had hier in het kader van kansengelijkheid wel een subsidiepot voor. 

De ideale meester

Sinds 2018 werkt er een buitenmedewerker op de Brederoschool en de bso van SKSG. Kinderen krijgen lessen en outdooractiviteiten in het fysieke buitenlokaal en het naastgelegen Ina Boudierplantsoen. Chris van der Vossen, ziet er met zijn verwaaide en vrolijke hoofd uit als de ideale ‘meester’ voor kinderen die graag buiten in de natuur willen banjeren, vuurtje stoken maar ook lessen over de natuur interessant vinden. Hij werkt op maandag en dinsdag op de Brederoschool. ’s Morgens vroeg bereidt hij eerst de activiteiten voor en gaat daarna kinderen ophalen uit de klas. ‘Ze vinden het geweldig en zijn altijd enthousiast als ik ze kom halen,’ zegt hij lachend. ’s Middags in de bso kan hij voortborduren op de lessen. ‘Kinderen die verbreding en verdieping zoeken, kunnen dan weer bij mij aansluiten. Ze kiezen hier dan bewust voor, want ze krijgen binnen de bso een breed aanbod, zoals kunst, muziek, theater en sport.

Vuur maken

Schooldirecteur Marike Venema vertelt dat voor de buitenlessen onder schooltijd een vast curriculum geldt. ‘Dat zijn thema’s als vuur maken, water zuiveren, een hut bouwen, plantenkunde, knopen leren leggen, dieren en planten leren herkennen. Het gaat dus om zowel outdooractiviteiten als wetenschap- en technieklessen.’  Chris zorgt er voor dat er een opbouw in het programma zit en er ook goed wordt aangesloten bij de leeftijd en het niveau van de kinderen.

Overdraagbaar

Ook dit initiatief heeft te maken met de regelgeving van de kinderopvang zoals de beroepskracht-kindratio en de maximale groepsgrootte. Mag Chris onder schooltijd in principe een hele klas onder zijn hoede nemen, in de bso-tijd zijn dat er maximaal tien. Wanneer er een bso-medewerker en een andere beroepskracht meegaat, kan de groep naar 20 of zelfs 30 worden uitgebreid. Marike Venema zegt dat het overigens niet de bedoeling is dat Chris onder schooltijd alleen met een hele klas naar buiten gaat. ‘De docent gaat altijd mee. Dan weet diegene ook wat er aan de orde komt, leert daarvan en kan erop inhaken. Maar het idee is ook dat als Chris een keer ziek is of de subsidie stopt, we deze buitenlessen toch kunnen laten doorgaan omdat de leerkrachten en bso-medewerkers zelf inmiddels voldoende kennis hebben. De lessen zijn beschikbaar want Chris werkt alle lessen uit. Die overdraagbaarheid hoort ook bij de visie van onze Vensterschool’.

Schoolcurriculum

Met meer dan 500 schoolkinderen en één buitenmedewerker voor twee dagen in de week, kun je op je vingers natellen dat niet alle kinderen iedere dag buitenlessen kunnen volgen. Chris zou dat wel willen maar Marike Venema wijst op het schoolcurriculum waar nog veel andere vakken aandacht moeten krijgen. ‘Terecht focust de inspectie op de basisvakken taal, rekenen & wiskunde en technisch en begrijpend lezen. Ook creatieve, wereldoriënterende vakken en bewegen zijn belangrijk. Maar waar vakken geïntegreerd ingezet kunnen worden, is dat natuurlijk prachtig en kan dat ook regelmatig buiten.’ Wat wel lukt is dat alle kinderen, van groep 1 tot 8, minimaal eens per twee weken een les van de buitenmedewerker krijgen. 

Draagvlak

Marike Venema: ‘We hebben met alle leerkrachten, pm’ers en leidinggevenden deze visie bedacht en die is dus van onderaf gedragen. En grappig is dat als je het dan in de praktijk gaat uitvoeren, het dan toch even tijd nodig heeft om te landen. Dan pas ervaar je echt: oeh, het is toch wel koud of het regent hard. Het kostte ook even tijd voordat het bij ouders in het systeem kwam er voor te zorgen dat de kinderen op de buitenlesdagen de juiste kleding aan hadden; oude, warme en/of regenkleren. Maar op gegeven moment was iedereen er aan gewend dat ze altijd naar buiten gaan, welk weer het ook is. Slecht weer bestaat niet, slechte kleding wel, is het motto dat we uit de Scandinavische landen hebben overgenomen.’ Draagvlak is dus heel belangrijk, zowel ouders en docenten moeten daarin meegroeien. Chris: ‘Soms breng ik leerkrachten op een idee: ze zien dat je meer buiten kunt doen, dan je soms denkt. En zo vullen we elkaar mooi aan.’ 

Kinderen uit de wijk

In het kader van kansengelijkheid kunnen kinderen uit de wijk ’s middags aansluiten bij de groep van de buitenmedewerker. ‘Onder schooltijd bereiken we alle kinderen uit de gemêleerde wijken om onze school heen. De naschoolse activiteiten waarmee je kinderen talentontwikkeling kunt bieden, willen we niet alleen voorbehouden aan de bso-kinderen,’ vertelt Marike Venema. ‘Onze partner, kinderopvangorganisatie SKSG leidt via het jongerenwerk ook andere kinderen uit de wijk en van andere scholen naar deze groep. Kinderen kunnen zich via de jongerenwerker aanmelden, en dan kan de groep tot maximaal grootte worden aangevuld met wijkkinderen. Dit wordt gesubsidieerd vanuit de gemeente.’

Doelen en effecten

In de visiestukken van dit project, zijn meerdere doelen en effecten geformuleerd. Verwondering, kennis en zelfredzaamheid worden vergroot. Kinderen krijgen respect voor elkaar, de natuur en de wereld, ze gaan grote gehelen zien door functioneel onderwijs/activiteiten in open buitenruimte. Door eigen ervaring/beleving/ontdekken te koppelen aan opgedane kennis wordt het zelfvertrouwen van de kinderen vergroot, staan kinderen meer open voor leren en gaan resultaten omhoog. Positief spel en leren worden bevorderd, en het volgen van de buitenlessen leidt tot minder conflicten en betekenisvolle activiteiten onder schooltijd en na schooltijd voor (kansen)kinderen in de wijk.

Op de vraag of deze effecten zichtbaar zijn, zegt Marike Venema: ‘Het grootste effect is natuurlijk het plezier van kinderen om op deze manier te kunnen leren en samenwerken. Het is ingewikkeld om echt resultaten te meten, want er zijn zoveel variabelen. Maar het plezier waarmee kinderen aan de lessen meedoen en daarna ze weer met tevreden hoofd verder kunnen met andere lessen; dat is heel zichtbaar. We hebben twee keer per jaar geschreven rapporten en daarin schrijven kinderen ook hun eigen reflectie. Ze schrijven daarin vaak hoe leuk ze het vinden en wat ze er van leren. Je ziet het ook aan dingen als een groeiende woordenschat en samenwerking, maar dat kun je moeilijk heel hard maken.’

ALO

Chris heeft als vooropleiding de Academie voor Lichamelijke Opvoeding (ALO) gedaan met als outdoor als specialisatie. ‘Daar leer je dus outdooractiviteiten organiseren maar krijg je ook vakken als plantenkunde en het weer’, vertelt hij. Kortom de ideale opleiding voor een buitenmedewerker op school en in de bso. Eerst was het plan om na 1 of 2 jaar met deze werkwijze de buitenlessen zodanig te hebben geïmplementeerd bij docenten en bso-medewerkers, dat zij het zelf kunnen doen. Maar daar zijn ze gedeeltelijk van terug gekomen, vertelt Marike. ‘Een deel van de activiteiten vereist zoveel voorbereiding dat dit echt niet door docenten zelf gedaan kan worden. Maar er zijn natuurlijk ook interessante activiteiten die minder voorbereiding kosten dus je moet daar een midden in vinden. Voor als er geen subsidie is, bieden de NPO-gelden nu een mooie mogelijkheid om mensen speciaal hiervoor aan te nemen. Dat hoeft niet per se iemand met de ALO-achtergrond te zijn. Het gaat om het enthousiasme en de kennis. Het kan ook iemand zijn die bij de padvinders zit.’ Er zijn ook kant-en-klare lessen te vinden, bij Staatsbosbeheer en IVN, vult Chris aan. Ook zonder buitenmedewerker kan je prachtige buitenlessen geven.  

Gewoon beginnen dus en houdt het simpel als je het zelf moet doen, is het advies van Marike Venema. ‘Ik zou alle scholen willen aanraden om dit te gaan doen. Je ziet de kinderen genieten, spelend en functioneel leren en je leert er zelf ook veel van.’