Artikel bewaren

Je hebt een account nodig om artikelen in je profiel op te slaan

Login of Maak een account aan
Reacties0

Zelfevaluatie-instrument PiB voor pedagogische kwaliteit

Sinds oktober vorig jaar beheert het Expertisecentrum Kinderopvang het instrument Pedagogische praktijk in Beeld (PiB), na uitgebreid getest te zijn bij vijftien organisaties. Danina Kooijman van Kibeo Kinderopvang: ‘We merken dat het gesprek over pedagogische kwaliteit op de werkvloer nu veel beter wordt gevoerd.’
pedagogische kwaliteit
AdobeStock

Het zelfevaluatie-instrument Pedagogische praktijk in Beeld (PiB) werd in 2017 bedacht door Simon Hay, kwaliteitsmedewerker bij KindeRdam, en Josette Hoex, senior kwaliteit basisvoorzieningen van het Nederlands Jeugdinstituut (NJi)en verder ontwikkeld in samenwerking Erik Jan de Wilde van Bureau Hansei en Ivar Hoekstra van Konsili. De monitor is gebaseerd op het Veldinstrument observatie pedagogische praktijk van de GGD en gaat uit van de vier wettelijke pedagogische basisdoelen: emotionele veiligheid, het ontwikkelen van persoonlijke en sociale competenties, en de overdracht van normen en waarden. De vijfde categorie is de kwaliteit van de leefomgeving uit de NCKO-Kwaliteitsmonitor. Door kennis te verzamelen over de actuele pedagogische situatie kunnen kinderopvangorganisaties werken aan kwaliteitsverbetering en het effect van interventies testen.

Beter gesprek

Kibeo Kinderopvang is een van de kinderopvangorganisaties die al vroeg meedacht over de ontwikkeling van het zelfevaluatie-instrument. Niet alleen omdat Kibeo en KindeRdam samen in het samenwerkingsverband KINDwijzer zitten, maar ook omdat zij er veel van verwachtten. Tenslotte is de pedagogische kwaliteit de échte inhoud van het werk, zegt pedagogisch beleidsmedewerker Kooijman. ‘Audits en bestaande kwaliteitsinstrumenten belichten meer de randvoorwaarden, terwijl de PiB-monitor focust op de pedagogische kwaliteit.’ En dat is in deze tijd volgens haar extra belangrijk, nu daar onder invloed van de Wet IKK landelijk groeiende aandacht voor is. ‘Het is goed om iets in handen te hebben waar medewerkers ook zelf mee aan de slag kunnen.’

De monitor bestaat uit een webapplicatie voor tablet of laptop. Dankzij de laagdrempelige vorm kunnen de pedagogisch coaches en pm’ers veel beter op de groep het gesprek voeren over pedagogische kwaliteit, heeft Kooijman gemerkt. ‘Bij het beoordelen van pedagogische kwaliteit heeft iedereen vaak een eigen manier van kijken. Aan de hand van de PiB-monitor kunnen gesprekspartners concreter benoemen wat ze bedoelen. De vijf thema’s zijn vertaald naar praktische pedagogische handelingen. De categorie emotionele veiligheid, bijvoorbeeld, bestaat onder andere uit de persoonlijke begroeting aan het begin van de dag en een duidelijk ritme voor baby’s. Zo heb je het telkens weer over de vragen: wat zijn de pedagogische basisdoelen, wat doen we al goed en wat kan beter?’

PiB-ontwikkelaar Simon Hay is, naast pedagoog Annemiek Waage en onderwijskundige Judith Kuiten, een van de sprekers op De Dag van de Pedagogisch Coach op 6 oktober 2023. Meer info of aanmelden >>

Meer op maat

Nadat het instrument getest was bij KindeRdam, werd er tussen 2018 en 2020 een pilot uitgevoerd bij vijftien organisaties, een aantal KINDwijzer-organisaties aangevuld met een aantal andere geïnteresseerde partijen. Daar rolden aanpassingen uit, zoals de mogelijkheid om technisch meer maatwerk te leveren. Gebruikers kunnen bijvoorbeeld zelf de mate van autorisatie kiezen per medewerker of locatie. Ook is er een online ondersteuningspagina met zoekfunctie en wordt in korte filmpjes bijvoorbeeld uitgelegd hoe je over de PiB-data binnen en buiten de organisatie in gesprek kan gaan. Ook inhoudelijk is er meer maatwerk mogelijk, vertelt Hay. ‘Een aantal organisaties heeft gekozen voor een eigen rapportagemodule, omdat ze een bijzondere pedagogische aanpak hebben waarop ze gerapporteerd willen krijgen. Die module is alleen voor henzelf zichtbaar. Ook hebben sommigen een managementdashboard waar vanuit PiB een link mee gelegd kan worden, waardoor ze bijvoorbeeld naast hun PiB-score ook de kindbezettingen, de oudertevredenheid en de GGD-rapporten kunnen zien.’

Overgedragen

Nu de ontwikkelfase achter de rug is, is het moment gekomen om het instrument beschikbaar te stellen aan de kinderopvangsector. In oktober werd het beheer van de PiB-monitor dan ook officieel overgedragen aan het Expertisecentrum Kinderopvang, dat als doel heeft om de pedagogische kennisbasis voor de kinderopvang te formuleren. ‘Vanaf het begin was de gedachte van zowel het NJi als KindeRdam: als de monitor klaar is, moet hij naar een plek die voor iedereen toegankelijk is’, zegt Hay. ‘We willen elke schijn van belangenverstrengeling vermijden. Het Expertisecentrum is dé plek voor dit zelfevaluatie-instrument. Zij verbinden wetenschappelijke kennis aan de praktijk. Met behulp van de PiB-monitor kan vastgesteld worden op welke pedagogische basisdoelen verbeteringen nodig zijn en welke wetenschappelijk onderbouwde instrumenten organisaties daarvoor kunnen inzetten.’

Drie perspectieven

Niet alleen levert de monitor concrete aanbevelingen en informatie op groepsniveau, maar ook op achtereenvolgens het niveau van de locatie, de regio, de organisatie (als benchmark) en potentieel de gehele sector. ‘Daarmee komen we meteen op iets wat een aantal organisaties uit de branche spannend vinden: willen we alle bevindingen transparant maken voor iedereen?’, zegt Hay. ‘Dat is een punt waar we nu over nadenken. Niet iedereen wil open en bloot alle prestaties tonen.’ Zelf vindt hij het waardevol om deze informatie wél te delen. ‘Dan wordt de PiB een waardevolle aanvulling naast die andere instrumenten om de sectorkwaliteit te meten: de Landelijke Kwaliteitsmonitor Kinderopvang en de instrumenten van de GGD GHOR. Hoe mooi zou het zijn om ook te laten zien hoe de praktijk zélf haar kwaliteit beoordeelt?’

Een resultaat kan zijn dat er ook onderzoeksvragen door de sector geformuleerd gaan worden. ‘Als het gaat om pedagogische kwaliteit wordt er al genoeg gepraat óver de sector in plaats van door de sector. Ik merk bij KindeRdam hoe waardevol het is om gelijkwaardig aan tafel te zitten. Als wij tegenwoordig met de GGD praten, kunnen we dankzij de PiB-monitor beide perspectieven samenbrengen. Omdat je dezelfde taal spreekt en met dezelfde uitgangspunten werkt, zit je gelijkwaardiger aan tafel.’

Kooijman twijfelt nog over het nut van het delen van gegevens, maar is enthousiast over de mogelijkheid om de PiB-monitor als benchmark te gebruiken. ‘Zo kunnen we ons spiegelen aan de landelijke situatie. Dat kan ons als organisatie aan het denken zetten over wat we doen en waarom. Door de PiB landelijk in te zetten, zetten wij ons als sector sterker neer. Samen kunnen we een statement maken en de maatschappij laten zien wat ons werk de kinderen oplevert.’

Emotionele veiligheid

Heeft het gebruik van PiB bij Kibeo al effect gehad op het pedagogisch beleid? ‘Bij ons doen de vestigingsmanager en de pedagogisch coach op de groep de observaties’, vertelt Kooijman. ‘Zij bespreken met de pm’ers de uitkomsten: wat gaat goed en wat kan beter? Aan de hand daarvan worden de ontwikkeldoelen geformuleerd. Bijvoorbeeld: we gaan voortaan de ouders en kinderen een voor een begroeten. Of: we gaan meer lichaamsbeweging aanbieden. De pedagogisch coach kan extra activiteiten of interventies bedenken en het team gaat aan de slag. Intussen analyseren wij op organisatieniveau de reportage. Op basis daarvan passen we bijvoorbeeld het opleidingsaanbod aan of de afdeling facilitair schaft materialen aan. Het kan van alles zijn.’

Dit jaar zijn ze vol goede moed begonnen met het instrument en Kooijman hoopt eind dit jaar conclusies te trekken en die vervolgens aan het managementteam voor te leggen. ‘Ik ben benieuwd hoe onze scores zich verhouden tot de landelijke.’ De grootste winst die er volgens haar nu al is, is dat alle medewerkers dezelfde taal spreken en daardoor beter aan de pedagogische kwaliteit kunnen werken. ‘Deze monitor is daarvoor een perfect hulpmiddel.’

Verder ontwikkelen

Momenteel maken negentien organisaties gebruik van de PiB-monitor. Elk halfjaar komen de samenwerkingspartners in de werkgroep bij elkaar met onder andere het ministerie, het BMK, BOinK en de GGD om de stand van zaken te bespreken en te kijken hoe de monitor eventueel moet worden doorontwikkeld. Hay kan wel wat kwesties voor de komende tijd bedenken: ‘We kunnen bijvoorbeeld besluiten om de PiB-monitor ook geschikt te maken voor de VVE of het basisonderwijs. En voor de GGD is de vraag: willen zij er zelf ook iets mee gaan doen?’

Meer informatie vind je op pedagogischepraktijkinbeeld.nl 

Promotieonderzoek

Intussen is Simon Hay bij de Universiteit Leiden begonnen aan zijn promotieonderzoek naar de betrouwbaarheid en validiteit van het zelfevaluatie-instrument. Eerst voert hij een literatuurstudie uit, waarin hij een analyse maakt van internationaal onderzoek naar zelfevaluatie-instrumenten. ‘Vooral in de VS zijn ze daar ver mee. Misschien levert dat input op om de PiB-monitor inhoudelijk verder te verbeteren.’

Daarna volgt een kwalitatief onderzoek naar de vraag wat bepalend is voor pedagogische kwaliteit en zelfevaluatie. Dat gaat hij doen in focusgroepen met experts binnen en buiten de sector, zoals het ministerie, wetenschappers, brancheorganisaties, GGD GHOR Nederland en oudervertegenwoordigers.

Verder zal PiB gevalideerd worden en zal middels een interventiestudie onderzocht worden in welke mate het gebruik van PiB daadwerkelijk bijdraagt aan verhoging van de pedagogische kwaliteit.

Is er inmiddels dan niet genoeg nagedacht over dit onderwerp? Toch niet, zegt Hay. ‘We hebben de techniek, laten we ook nu naar de inhoud kijken. Dit is een goede gelegenheid om de diepte in te duiken en te kijken: wat gebeurt er wereldwijd op dit gebied en wat willen we zelf? Is het huidige model voor pedagogische kwaliteit volledig, moeten sommige onderdelen misschien meer of minder gewicht krijgen?’ Vooraf doet hij een vragenlijstonderzoek onder pm’ers, pedagogisch coaches en managers. Ten slotte volgen nog een validiteitsonderzoek, waarbij de betrouwbaarheid van het instrument onderzocht wordt, en een pilot met de aangepaste PiB in KindeRdam.

Geef je reactie

Om te kunnen reageren moet je ingelogd zijn. Heb je nog geen account, maak dan hieronder een account aan. Lees ook de spelregels.