Het zal herkenbaar zijn. Ieder die aan de slag gaat met een kindcentrum of IKC, loopt op enig moment tegen de vraag aan hoe dat kindcentrum nou aangestuurd moet worden. Met andere woorden, hoe wordt het leiderschap ingevuld? De spannende vraag daarna is meestal: En wie gaat of gáán dat dan doen? En hoe noem je die? Een ‘brede kapitein’, zo omschreef ik mijn rol toen ik directeur van het kindcentrum was. Met een knipoog naar dat prachtige boek van Paul Biegel, De Kleine Kapitein.

Hoe pak je dit aan?

Er is geen blauwdruk of allerbeste model voor de leiding van het IKC. Zelfs in onze vergadering van onze veldredactie ontstond tussen directeuren van een kinderopvangorganisatie, een vurige discussie over de voor- en nadelen van één- of tweehoofdig leiderschap. Bij mijn weten is er ook nog niet echt onderzoek gedaan naar specifiek de aansturing van een IKC. (Anders hoor ik dat graag.) Wat we wél weten is dat in algemene zin de kwaliteit van een directeur of directie ertoe doet! Daar is genoeg over geschreven, pak anders het boek Building Tribes van Jitske Kramer er eens bij. En wat ook helpt, er zijn volop functieprofielen (linkje) en opleidingen tot IKC-directeur te vinden.

Advies

Mijn belangrijkste advies als je over leiderschap binnen je IKC gaat nadenken:

• Kijk naar wat je organisatie, je IKC dus, nodig heeft aan leiding in de fase waarin het IKC zich bevindt. Een pioniersfase vraagt andere kwaliteiten dan een implementatiefase.
• Welke taken zijn van belang om je visie en ambities te helpen realiseren?
• Welke stijl past bij je IKC, ook die kan per fase verschillen.
• Kijk pas als je bovenstaande weet wie de beste mensen zijn om dat te gaan doen.

Van visie naar vorm

Vanuit de gezamenlijke visie komt, elkaar bovenstaande vragen stellend, bijna vanzelf de best passende vorm. En niet andersom, hoewel ik dat ook meemaak. In dat laatste geval is er nog geen visie maar dan heeft in ieder geval de schooldirecteur al besloten of bedacht dat hij/zij ook de directeur van het IKC wordt. Dit vaak tot grote frustratie van de kinderopvangpartner, die met dit ‘besluit’ al bij voorbaat op achterstand is gezet. Bij een gelijkwaardige samenwerking kijk je immers sámen naar wie de beste persoon voor een bepaalde functie is.

Het kan ook anders. Zo ken ik een groot schoolbestuur in Amsterdam dat samen met hun kinderopvangpartner en op basis van een gezamenlijk opgesteld profiel een directeur hebben geworven voor één van hun IKC-locaties. En laat dat dan ook nog eens een directeur met een welzijns/kinderopvangachtergrond geworden zijn.

Drie veelvoorkomende modellen

Bij een IKC smelten onderwijs en opvang samen tot een nieuwe organisatie. Je kan er dan voor kiezen om de locatieleider kinderopvang de kinderopvangafdelingen aan te laten sturen en de directeur van de school het onderwijsgedeelte. Dat is een veel voorkomend model. Nadeel, vind ik, is dat je dan wel beide organisaties gescheiden houdt. Terwijl je juist elkaars werelden en mogelijkheden, kennis, expertise breder – over de hele organisatie – wilt benutten, versterken en vervlechten.

Mandaat

Een ander veel voorkomend model is die waarbij één leidinggevende gemandateerd is namens beide organisaties toe te zien en te sturen op de IKC-visie. Binnen het IKC is deze persoon het eerste aanspreekpunt voor iedereen. Het managementteam bestaat dan verder uit een adjunct, IB-er of kwaliteitscoördinator vanuit het onderwijs, en de locatieleider namens de kinderopvangpartner. De IKC-directeur is hier aanjager, inspirator, ondersteuner en verbinder, de eventuele adjunct-directeur heeft onderwijs specifieke taken en de locatieleider stuurt de kinderopvangafdeling aan.

Nieuw soort organisatie

En ondertussen gaat de zoektocht verder, op basis van eerdere ervaringen en opgedane kennis. Er wordt verder gezocht naar invulling van het leiderschap vanuit de gedachte dat een IKC eigenlijk een nieuw soort organisatie is, waarbij onderwijs en opvang versmolten zijn.  De PO-Raad organiseerde vlak voor de kerstvakantie een onlinebijeenkomst over Anders Organiseren binnen een IKC. Als inspirerend voorbeeld was IKC Warande in Lelystad gevraagd hun ervaringen met de deelnemers te delen.

Ervaringen op de werkvloer

Op Warande is op basis van hun ervaringen op de werkvloer, gekozen om te werken met één algemene IKC-directeur, die verantwoordelijk is voor de implementatie van de visie, plancyclus, teamcultuur e.d. Hij voert bijvoorbeeld ook met alle personeelsleden voortgangsgesprekken. Het MT bestaat verder uit twee specialisten waarvan hun taken en verantwoordelijkheden minder goed terug te leiden zijn naar hun organisaties. Eerst waren deze MT-leden coördinator onderwijs en coördinator kinderopvang. Maar de rollen zijn hier doorbroken. De specialist leren en ontwikkelen is vooral verantwoordelijk voor coaching en ondersteuning van de medewerkers in álle groepen. De specialist organisatie en beheer is onder andere verantwoordelijk voor de samenwerking met externe ketenpartners, voor de voortgang van diverse leerteams en projectgroepen en voor het naschools aanbod.

Bekostiging

Ook op deze vraag is niet één algemeen antwoord te geven. Betrek in ieder geval de bestuurders bij het bespreken en borgen van afspraken over taakverdeling, verantwoordelijkheden en (bekostiging van) de managementstructuur.

Veelvoorkomende manieren van bekostiging zijn;

• Op basis van detachering, waarbij er achteraf een factuur voor gedane arbeid verzonden wordt naar de uitlenende organisatie.
• Op basis van kosten voor gemene rekening. Dan moet vooraf precies bepaald worden wanneer de werknemer waar werkt en om welke werkzaamheden het gaat.
• Op basis van twee aanstellingen, waarbij de IKC directeur en benoeming bij zowel de onderwijs- als bij de kinderopvangpartner heeft.
• Met gesloten beurzen. Waarbij onderlinge afspraken gemaakt worden over compensatie van de gemaakte uren van de IKC-directeur. Simpel gesteld, als ik dit betaal, dan betaal jij dat

Sta stevig

De tijd van de brede kapitein ligt ver achter ons. Het IKC-directeurschap blijkt maatwerk. Toch had die Kleine Kapitein van Biegel als leider van zijn schip een belangrijke eigenschap die ik tot slot graag als tip met jullie deel. Sta stevig, wijdbeens, met beide voeten op de grond aan je stuurwiel, ogen strak gericht op de kim. Behouden vaart!

Wil je meer informatie over btw-vragen en kosten voor gemene rekening, download dan hier de handreiking praktische oplossingen.