In 2018 zet de FNV haar handtekening onder de wet IKK en vanaf dat moment maakt zij van werkdruk een strijdpunt: er is onvoldoende tijd voor alle kwaliteitseisen. Grootschalig onderzoek van OAK en FCB (juli 2017) zou dit aantonen. Dat was niet waar. Genoemd onderzoek was in werkelijkheid zelfs te klein om te kunnen gelden als representatief voor de branche en van de beweerde werkdruk bleek niets. Dat deert FNV niet. Fact-free stoomt zij door, want het FNV-bestuur had eind 2017 de kinderopvang gekozen als ‘groeisector’ voor ledenwerving.

Op 17 september 2021 kopt Kinderopvangtotaal een quote van FNV: kwart medewerkers kinderopvang overweegt te stoppen vanwege werkdruk. Dat zou blijken uit een onderzoek in de FNV-achterban, uitgevoerd door Totta Research. Dat is schrikken, als het waar zou zijn. Maar dat is het niet, het is een schadelijke stemmingmakerij die instroom van beroepskrachten tegenhoudt en het personeelstekort laat groeien. Terwijl FNV als medebestuurder van het FCB verantwoordelijk is voor de wervingscampagne Kinderopvang werkt! Ook dat deert FNV niet.

FCB-rapport 2017

Over dit onderzoek kunnen we kort zijn: de non-respons is uitzonderlijk hoog (90%) want op de 10.000 uitnodigingen reageerden slechts 1.015 medewerkers, waarvan 893 beroepskrachten. Dat diskwalificeert het onderzoek. Het ‘resultaat’ was overigens een tegenvaller voor FNV: als nuttig ervaren werk draagt niet bij aan werkdruk, ook niet als het (veel) tijd kost. Het tijdbeslag is dus niet relevant voor werkdruk, alleen de beleving van nut en leuk. Een wc-tje schoonmaken (huishoudelijk werk) is niet leuk, wel nuttig. Een kindobservatie-verslag schrijven (door beroepskrachten ‘administratie’ genoemd) is tijdrovend, maar zien beroepskrachten alleen als te belastend als zij dit niet leuk of nuttig vinden. Veruit de meerderheid vindt dit leuk werk en niet belastend. Maar ook toen al bleef FNV gewoon het tegendeel beweren.

Totta Research-rapport 2021

Ook dit onderzoek, in opdracht van FNV, naar werkbeleving in de sector Zorg & Welzijn & Kinderopvang in de coronaperiode, heeft een grote non-respons: alle FNV-leden waren uitgenodigd, slechts 12.200 deden mee. Het rapport zwijgt erover. Het is een selectief onderzoek, uitsluitend onder de leden van FNV, dat geen uitspraken toelaat over een hele branche, alleen over het geselecteerde gezelschap. Dat deert FNV niet, die het laat gelden voor alle beroepskrachten in de branche en zo welbewust des-informatie verspreidt, in het besef dat toch niemand het rapport bestudeert. De kinderopvang is notabene slechts 10% van de deelnemende FNV-ers. Bij elkaar maant dit tot grote bescheidenheid in conclusies.

Schadelijke verzinsels over vertrek vanwege werkdruk

De FNV verdraait ook nog eens de resultaten. FNV-leden uit de Zorg vertrokken vooral vanwege pensioenleeftijd (42%) en ‘andere redenen’ (49%), niet vanwege werkdruk, erkenning, administratie of salaris. De onderzoekers beweren dat 20% van de FNV-leden zelf overweegt de Zorg te verlaten. Daarover is geen vraag te vinden in het onderzoek, dus die bewering is van buitenaf toegevoegd. Dat ‘werkdruk’ de reden zou zijn om vertrek te overwegen verzint FNV er zelf bij.

Het Totta-onderzoek stelt de hypothetische vraag: wat zouden redenen voor jou kunnen zijn om de sector Zorg & Welzijn & Kinderopvang eventueel te verlaten? Dat blijkt ongeveer hetzelfde te zijn als in 2019, dus vóór corona: werkdruk (50%), salaris (27%) en werk-privé balans (nu 21%, was 28%). De balans is nu blijkbaar beter. Het onderzoek vermeldt niet hoe de 50% FNV-leden die ‘werkdruk’ als fictieve reden noemden over de drie sectoren zijn verdeeld. Dat is belangrijk, want 50% van de respondenten ‘verzorging- en verpleeghuizen’ zorg (1156) is al bijna even veel als alle kinderopvang-FNV’ers die aan het onderzoek deelnemen (1222), en dat is inclusief managers, beleidvoerenden, ondersteuners etc. De media-quote dat een kwart van de medewerkers in de kinderopvang een vertrek overweegt vanwege werkdruk is een schadelijk verzinsel van de FNV.

FNV verzwijgt wat niet uitkomt

Het Totta-onderzoek levert tegenstrijdige informatie: van de 8308 uitvoerende FNV-beroepskrachten zegt 8% méér dan in 2019 hoofdzakelijk tijd te hebben besteed aan hun doelgroep (patiënt, cliënt, kind) en 10% mìnder dan in 2019 zegt dat de tijd hoofdzakelijk aan administratie opgaat. De administratieve druk is dus verminderd. Tegelijkertijd zegt 47% FNV-leden (alle functies) in de coronatijd ‘iets’ tot zelfs ‘veel’ méér administratief werk te hebben gekregen. We lezen niet om welke extra taken het zou gaan en ook niet hoeveel FNV-leden ‘iets’ meer of juist ‘veel’ meer administratie kregen, noch in welke functie.

Maar zelfs als 23% van de kinderopvang-FNV’ers (281 leden) zegt ‘veel’ meer administratieve taken te hebben gekregen, is de conclusie van FNV dat de ‘papierwinkel’ onverminderd doorgaat onjuist en tendentieus, want voor 77% van de kinderopvang-FNV’ers (941 leden) geldt het nìet. FNV zet daarmee bovendien professioneel werk in het kader van IKK, (waar ook de handtekening van FNV onder prijkt) weg als ‘papierwinkel’. Het FCB-onderzoek noemde het al denigrerend ‘randzaken van het werk’ en FNV had het toen over ‘klussen’.

Met de werkuren doet FNV iets soortgelijks: een ruime meerderheid wil hetzelfde aantal uren blijven werken (65%) en 4% wil zelfs best meer uren. Dat is positief. 67% heeft géén probleem met de urenverdeling, waaronder 783 FNV-leden uit de kinderopvang. Een minderheid van 33% heeft dat wel en zegt bij de urenverdeling niet genoeg rust te vinden, daaronder ook 439 kinderopvang-FNV’ers. Dat laatste licht FNV eruit in de mediacampagne, als ‘werkdruk’, over de rest zwijgt zij.

FNV berokkent schade aan de branche en haar eigen leden

De soort werkdruk waarop de FNV al jaren hamert, wordt telkens niet aangetoond, bestaat wellicht niet eens, net zomin als de kwart medewerkers die overwegen te vertrekken. Daarover in de media bewust een andere indruk wekken is schadelijk voor de hele branche. FNV weet hoe nijpend het personeelstekort is en hoezeer dát de werkdruk verhoogt, ook voor haar eigen leden. Het is spijtig dat de FNV kritiekloos de ruimte krijgt in de media, want willen we nu mensen binnenhalen of ze wegjagen uit de kinderopvang?

Patricia Huisman is wetenschapper/publicist