Een man die vastzit omdat hij tientallen keren dreigde kinderen te vermoorden in een kinderdagverblijf, videobeelden van kinderen die hardhandig worden aangepakt bij een crèche in Oost-Vlaanderen, kinderen die ernstig gewond raken of overlijden in de kinderopvang met sluitingen tot gevolg; een greep uit de ernstige incidenten van het afgelopen jaar in de kinderopvang bij onze zuiderburen.

Excessen of structurele problemen?

Waren dit tragische excessen of is er sprake van structurele problemen? Die vraag stelt Sanne de Vet in een artikel dat zij schreef voor De Pedagoog, een uitgave van de NVO (de Nederlandse vereniging van pedagogen en onderwijskundigen). Om deze vraag te beantwoorden, is er een parlementaire onderzoekscommissie in het leven geroepen. Eén van haar aanbevelingen is het verlagen van de beroepskracht-kindratio (BKR) in Vlaanderen. Deze ligt een stuk hoger dan in Nederland en is momenteel 1:8 – een pedagogisch medewerker op acht kinderen – voor de eerste pedagogisch medewerker en 1:9 voor de tweede. Ter vergelijking: in Nederland is de BKR voor nul- tot eenjarigen recent aangepast van 1:4 naar 1:3.

Personeelstekort

Hoewel de Vlaamse kinderopvang de bkr graag verlaagd ziet, is er ook sprake van een zeer groot tekort aan personeel. Daarnaast: meer medewerkers op de groep kan er financieel gezien niet uit. ‘Er is maar voor een beperkt aantal kinderdagverblijven overheidssubsidie is. Bij meer personeel zou de prijs voor kinderopvang te hoog worden’, stelt Janny Weterings, eigenaar van twee kinderdagverblijven in Vlaanderen en met meer dan vijfentwintig jaar ervaring.

Inspectie

Hoe zit het met het inspectie- en handhavingsbeleid? In Nederland wordt de inspectie uitgevoerd door de GGD, die alle kinderopvanglocaties jaarlijks bezoekt. In Vlaanderen is er slechts eens in de drie, vier jaar een inspectie. Bovendien wordt er niet zo vlot gereageerd op meldingen van incidenten en niet altijd daadkrachtig gehandhaafd, stelt Sanne in het artikel, waar in Nederland in principe een extra inspectie plaatsvindt als hiertoe aanleiding lijkt te zijn. Het inspectie- en handhavingsbeleid in Vlaanderen moet dus op de schop.

Investeren in personeel

Michel Vandenbroeck, hoogleraar gezinspedagogiek aan de Universiteit Gent, benadrukt dat dit niet de enige prioriteit moet zijn: ‘Het is belangrijk om ook te investeren in meer en goed gekwalificeerd personeel. Maar liefst twee derde van de studenten ‘pedagogisch medewerker’ wil later niet in de kinderopvang gaan werken. Ze leren liever door. Een goede optie is de opleiding aan te bieden op een hoger niveau, zodat mogelijk goede beroepskrachten niet verloren gaan voor de sector.’

Kinderdagverblijfeigenaar Weterings onderschrijft het belang van een beter inspectiebeleid, maar vooral van het aantrekkelijker maken van het beroep van pedagogisch medewerker. ‘Momenteel wordt er vooral vanuit paniek gereageerd en worden veel vestigingen direct gesloten bij een overtreding, maar dit is geen duurzame oplossing. Het is vooral belangrijk dat de sector weer interessant wordt voor jonge mensen, met hogere lonen en meer kansen voor bijscholing.’

Ontmoetingsplek

Zijn er ook positieve ontwikkelingen in de kinderopvang in Vlaanderen? Hoogleraar Vandenbroeck benoemt dat er zeker mooie voorbeelden zijn van lokale initiatieven. Zo functioneren veel kinderdagverblijven in Vlaanderen als ontmoetingsplaats in de wijk en helpen zo segregatie tegengaan. Daar kan Nederland – met (in veel gevallen) aparte groepen voor kinderen met een indicatie voor extra ondersteuning – nog wat van leren.

Basisvoorziening

In Vlaanderen wordt kinderopvang ook meer gezien als een voorziening waar ieder kind recht op moet hebben en niet alleen kinderen van werkende ouders. ‘Er moet wel flink geïnvesteerd worden, er is echt een Marshallplan nodig om de kinderopvang in Vlaanderen te redden’, besluit Vandenbroeck. Hij heeft er vertrouwen in dat de urgentie van de problemen in de sector momenteel gevoeld wordt. ‘Waarschijnlijk wordt de BKR binnenkort aangepast, uiteraard stapsgewijs, bijvoorbeeld eerst naar 1:6. Hier lijkt inmiddels politiek draagvlak voor en concrete stappen worden momenteel voorbereid, in samenspraak met experts.’

Wellicht is zo’n nationaal reflectiemoment voor de kinderopvangsector ook een goed idee voor Nederland, waar eveneens voldoende uitdagingen spelen, stelt Sanne. We doen het onderaan de streep dan misschien wel iets beter dan onze zuiderburen, maar dat is geen uitnodiging om op onze lauweren te rusten.