Lisa Westerveld is sinds 2017 Tweede Kamerlid voor GroenLinks en heeft onder meer onderwijs, jeugdzorg en kinderopvang in haar pakket. Zij vertelt dat GroenLinks de kinderopvang in de toekomst als een publieke voorziening ziet. ‘In de eerste vier jaar die zo belangrijk zijn voor een kind, zie je al ongelijkheid ontstaan. Juist de kinderen die het het hardst nodig hebben om in contact te komen met andere kinderen, begeleid te worden zodat ze zich kunnen ontwikkelen, gaan het minst vaak naar goede opvang of voorschoolse educatie. Wij zien kinderopvang als een plek waar kinderen zich spelenderwijs ontwikkelen. Het huidige kabinet focust nog te veel op kinderopvang als  arbeidsmarktinstrument.’

Lisa Westerveld zegt dat ze kinderen het liefst in brede scholen ziet, waar kinderen van 0 – 12 in één gebouw zitten. Want ‘de overgangen die er zijn tussen kinderopvang en basisonderwijs houden doorlopende leerlijnen tegen. En we willen ook af van de versnippering onder de ministeries. Het is nu zo onoverzichtelijk en onlogisch wie waarvoor verantwoordelijk is. Zorg dat kinderopvang aansluit bij het onderwijs, zet het kind centraal en maak er wat ons betreft een publieke voorziening van.’

Integrale organisatie

De vraag is of dit ook betekent dat kinderopvang en onderwijs samengaan in één integrale organisatie. ‘Ik zou het niet willen opleggen,’ zegt Lisa Westerveld. ‘Maar ik kan me voorstellen dat dit een stuk makkelijker is. Nu heb je te maken met verschillende wet- en regelgeving waar mensen veel last van  hebben. Dat hoor ik terug vanuit het veld. Ik kan me voorstellen dat het prettiger is om daar één organisatie van te maken met dezelfde regels. Ik merk hoe lastig het is om met verschillende ministeries te maken te hebben. Je hebt daardoor gescheiden discussies in de Tweede Kamer. Daar hebben we het onszelf ook enorm moeilijk gemaakt.’

Stip aan de horizon

GroenLinks zet dus een duidelijke stip aan de horizon. Lisa Westerveld realiseert zich dat dit niet zomaar geregeld is. Het omvormen van de kinderopvang naar een publieke sector, heeft nogal wat voeten in de aarde. ‘We lopen daar nu ook tegen aan. Ik ben met de PvdA en SP al anderhalf jaar bezig om een wetsvoorstel voor te bereiden om de private equity in de kinderopvang aan banden te leggen. We merken dat dit niet zo simpel is, we lopen tegen een muur van juridische bezwaren en wetgeving aan, ook Europese wetgeving. En je kunt niet zomaar tegen kinderopvangondernemers – die met hart en ziel een bedrijf hebben opgebouwd – zeggen dat je dit publiek gaat maken.’

Voorbereidingstijd

Kortom, een complete wijziging van het stelsel heeft tijd nodig, zeker wel een paar jaar.  ‘We willen een compleet nieuw stelsel. Dat eist voorbereidingstijd. In die tussentijd moeten we wat GroenLinks betreft kijken hoe je toegangsrecht kunt waarborgen zodat alle kinderen toegang krijgen door kinderopvang een aantal dagen per week gratis te maken. En zo te zorgen dat alle kinderen naar de voorschoolse educatie kunnen. En ook zorgen dat we belemmeringen voor samenwerking al zo veel mogelijk weghalen door  kinderopvang onder te brengen bij het ministerie van Onderwijs. Wat mij betreft heeft dat meer prioriteit dan dat we eerst precies gaan uitvogelen hoe zo’n organisatie er uit ziet.’

Ze voegt toe dat kinderopvang voor alle inkomensgroepen gratis wordt maar wel in combinatie met een progressief belastingstelsel. ‘Het is niet de bedoeling dat het stelsel nu nóg ingewikkelder wordt. We willen af van die toeslagen en het simpeler maken. Dus: sterker progressief belasten van inkomen.’

Tijd is rijp

Lisa Westerveld denkt dat de tijd rijp is voor ingrijpende veranderingen. ‘De afgelopen jaren zijn er veel rapporten verschenen, onder meer van de SER en iedereen zegt dat het anders moet. Ik acht de kans dat we de komende vier jaar stappen kunnen zetten best aanwezig, want partijen als PvdA, D66 en SP staan er ook achter. Afgelopen zomer hebben we aan het kabinet gevraagd om een aantal scenario’s te ontwikkelen en over deze Scenarioverkenningen horen we binnenkort meer. Als we het willen veranderen, is de tijd er nu rijp voor.’

Ideaal

Gevraagd naar haar ideaalbeeld zegt Lisa Westerveld: ‘Ik zou in iedere wijk of dorp een voorziening willen hebben, waar kinderopvang en primair onderwijs in een gebouw zitten, een plek voor ontwikkeling, onderwijs en naschoolse activiteiten. Waar – als het even kan –  ook de zorg bij is aangehaakt, waar een speelveldje in de buurt is, zodat kinderen daar in het groen kunnen zijn. Zo’n plek zou er voor zorgen dat plattelandsgemeentes ook weer aantrekkelijk worden voor jonge gezinnen. Een plek waar kinderen elkaar ontmoeten, samen leren, samen spelen. Waar broertjes en zusjes samen naar toe kunnen.’

Lisa Westerveld is er ook voorstander van dat je kinderen met verschillende achtergronden en een handicap naar dezelfde plek laat gaan zoals in de ‘samen-naar-schoolklassen’. ‘Ik zie dan een gebouw met een lokaal waar kinderen zitten die extra zorg nodig hebben, bijvoorbeeld vanwege een handicap of het syndroom van Down. Deze kinderen kunnen dan ook een uurtje per dag met andere kinderen spelen. Zo leren kinderen van jongs af aan hoe het is om om te gaan met een kind dat een handicap heeft. Dat zou mijn ideaal zijn, dat kinderen met verschillende achtergronden elkaar ontmoeten om van en met elkaar te leren.’

Passend onderwijs

Ze erkent dat passend onderwijs een slechte naam gekregen heeft. ‘Dit komt onder meer omdat veel ondersteuning uit de school is verdwenen. Eerst was er extra personeel beschikbaar dat mee kon kijken en helpen, maar nu moet er eerst iemand aangevraagd worden en bewezen worden dat er iets mis is om vervolgens lang te moeten wachten op hulp. Wat we nodig hebben, is minder controle en er van uitgaan dat een pm’er of leerkracht weet wanneer hulp nodig is en niet eerst een bureaucratisch traject hoeft op te starten. Dertig procent van de jeugdzorg  gaat op aan coördinerende taken, dat is wel heel veel.’

Incidentenpolitiek

Bureaucratie en knellende regelgeving komt vaak voort uit incidentenpolitiek. ‘Dat klopt,’ zegt Westerveld. ‘Het probleem is dat de landelijke politiek ingaat op incidenten die in de media breed worden uitgemeten. Ik zie dat ook in mijn portefeuille jeugdzorg. Als er iets ergs gebeurt, kijkt iedereen naar de politiek: waarom hebben jullie dit niet voorkomen? Dan kan het voor 99 procent goed gaan, maar na een ernstig incident krijg je de reflex om nieuwe regels toe te voegen. Ik merk die reflex ook bij mezelf, je bent altijd bang dat je iets over het hoofd ziet waardoor dingen fout kunnen gaan. Daarop zijn veel regeltjes gebaseerd. Dat is ook wel enigszins logisch.’

Signaleren

Westerveld zou wel meer laagdrempelige jeugdhulp willen faciliteren, maar vindt ook dat er meer kennis aanwezig moet zijn bij leerkrachten en pm’ers, bijvoorbeeld bij het signaleren van kindermishandeling. ‘Wat niet goed is gegaan: er is een meldcode ingevoerd terwijl er in de opleiding geen aandacht is voor het herkennen. Dan zie je het niet of zie je mishandeling waar het niet is. Dat moet echt beter. Ik heb het aangekaart in de kamer en daar een meerderheid achter gekregen. Er moet meer aandacht komen voor preventie maar aan de andere kant moeten we ook uitkijken dat we niet de kinderopvang en scholen alle maatschappelijke taken op hun bordje schuiven. Dat is een dilemma. Er wordt ook van scholen verwacht dat ze aan de gang gaan met gezonde voeding, beweging, pestprotocollen en ga zo maar door. We willen dat de overheid flink investeert in onderwijs en kinderopvang zodat de groepen kleiner worden, het beroep van leerkracht en pm’er meer status krijgt en aantrekkelijker wordt.’

Van elkaar leren

Volgens Lisa Westerveld kunnen scholen en kinderopvang veel van elkaar leren. ‘Aan het begin van de coronacrisis, hoorde ik vanuit het onderwijs klachten dat de kinderopvang zich niet wilde aanpassen. En vanuit de kinderopvang hoorde ik dat scholen alles bepalen en de kinderopvang zich maar moet aanpassen. Ik vond het interessant om die geluiden te horen en dacht: hoe moeilijk is het om samen te werken? Maar het zijn echt twee verschillende culturen. Iemand vertelde me: bij de opvang zijn ouders klanten en die wil je tevreden houden. Kinderopvang zoekt dus de samenwerking met ouders en is innovatiever. Dat is in het onderwijs anders. Het is interessant om daar verder over na te denken. Alleen door het besef al kan de samenwerking veranderen.’

[tekst] Marike Vroom en Job van Velsen