‘Dat ga ik even met onze pedagogisch coach overleggen.’ Annemiek Waage hoort het pm’ers vaak zeggen als ze een training geeft. ‘Ik hoor echt positieve geluiden over de pedagogisch coaches. Mooi om te merken dat zij ervoor zorgen dat pm’ers heel bewust met hun vak bezig zijn.’

Recht op goede ontwikkeling

Pedagoog Annemiek Waage van Professioneel Opvoeden geeft trainingen in de kinderopvang en leidt ook pedagogisch coaches op. Deze vrij nieuwe functie is sinds 2019 verplicht bij kinderopvangorganisaties. Om de kwaliteit van de kinderopvang in Nederland te waarborgen, en waar het kan te verbeteren, legde de wet IKK (Innovatie Kwaliteit Kinderopvang) nieuwe kwaliteitseisen vast. Kinderen hebben recht op een goede ontwikkeling en extra ondersteuning, in de vorm van een coach, helpt daarbij, is de achterliggende gedachte.

Coaching on the job

Pedagogisch coaches helpen de organisatie bij de vertaling van het beleid op de werkvloer. Ze fungeren als spil tussen het beleid en de uitvoering hiervan. Ook coachen ze pm’ers bij het op een verantwoorde manier met kinderen omgaan. Vaak zijn ze senior pm’ers, vertelt Annemiek Waage. ‘Ze kennen het werk en de werkvloer goed, zodat ze kunnen aansluiten op de behoeften van pedagogisch medewerkers. Dat uit zich bijvoorbeeld in coaching on the job, waarbij met de pm’er wordt besproken wat ze doet en waarom ze dat zo doet.’ Ook geeft de coach adviezen als kinderen lastig gedrag vertonen en de pm’er het moeilijk vindt daar adequaat op te reageren. Soms gebeurt dat aan de hand van gemaakte videobeelden. Waage ziet graag dat er een pedagogisch coach bij zit als ze pm’ers bijvoorbeeld de training babyspecialist geeft. ‘Zo kan zij, het is meestal een vrouw, borgen dat het geleerde ook in de praktijk wordt gebracht op de werkvloer.’

Goed luisteren

Aan welke eisen moet een pedagogisch coach voldoen? Ze moet vooral goed kunnen observeren en luisteren: wat is de vraag achter de vraag? Ook moet ze zich bewust zijn van haar eigen luisterfouten, zegt Annemiek Waage. ‘Daarnaast moet ze zonder te oordelen in gesprek kunnen gaan om feedback te geven aan een collega. Dat is niet makkelijk. In de coaching moet ze kleine stapjes maken en steeds weer benoemen wat goed gaat, ook al ziet ze nog veel verbeterpunten. Zo krijgt een pm’er de ruimte om te leren. Vier de kleine successen, dus. Als je je alleen maar richt op iemands zwakke punten, versterk je het onbekwame deel.’

Erg jammer dat er op veel kinderdagverblijven te weinig tijd is voor de coaching, vindt ze. ‘Ik hoor vaak dat de gesprekken bijvoorbeeld plaatsvinden als de kinderen slapen. Dat is onrustig en geeft een tijdsdruk.’ Waage pleit er dan ook voor dat de pedagogisch coach tijd en ruimte krijgt om haar werk te doen.

Concreet, concreter

Om de brug te slaan tussen het beleid van kinderopvangorganisaties en de uitvoering daarvan op de werkvloer, moet de pedagogisch coach weten wat er precies wordt bedoeld met de containerbegrippen in het pedagogisch beleidsplan. Waage: ‘Ik lees dat beleidsplan vaak door met zo’n coach om concreet te maken wat er staat. We hebben aandacht voor kinderen. “Wat betekent dat écht?”, vraag ik dan. Als diegene het uitlegt, zeg ik: “Maak het eens nóg concreter. Vertel eens tot in de details wat hier precies staat.” Waarom dat nodig is? Als je het niet over hetzelfde hebt, doet iedereen het op zijn eigen manier. Al hoeft dat geen slechte manier te zijn, het is beter wanneer iedereen op dezelfde manier werkt zodat kinderen een duidelijke structuur krijgen. Dat vertalen naar de werkvloer, daarin zie ik een belangrijke taak voor de pedagogisch coach. Zo weet de coach beter waarop ze kan coachen en de pm’er weet waar ze naartoe wil in het gesprek met de coach. Om die brug goed te kunnen slaan, moet de coach alleen wel de tijd krijgen van de organisatie.’

Hoe dan ook is het raadzaam om als pedagogisch coach eens door te praten met pm’ers over termen uit het beleidsplan. Bijvoorbeeld: wat is respectvol omgaan met kinderen? ‘De ene pm’er zegt: “Als ik aan het woord ben, moeten kinderen stil zijn”. Anderen zeggen: “Ze mogen best meedoen als ik praat”. Het is interessant om daarover in gesprek te gaan en de verschillen naar boven te halen. Als een pm’er zich gehoord voelt, is ze eerder bereid om een situatie van meerdere kanten te bekijken in plaats van dat ze het gevoel krijgt: zo hoort het. En als je van meerdere kanten mag kijken, sta je ook eerder open voor het eventueel bijstellen van je mening en het uitproberen van een andere aanpak.’

Veilig

Organisaties zijn vrij om te bepalen hoe ze een pedagogisch coach willen inzetten. Je kunt de functie bijvoorbeeld naast je baan als pedagogisch medewerker doen. Maar in sommige, vaak grotere, organisaties valt deze functie onder de staf en is het een fulltime baan waarbij je op alle dagverblijven coacht. Dat is misschien ook beter, zegt Annemiek Waage. ‘Als je zelf ook op de groep werkt, heb je twee petten op. Dat kan voor je collega’s verwarrend zijn. In een ideale situatie doe je het coachen op een andere locatie dan waar je pm’er bent.’
Leidinggevende kwaliteiten komen goed van pas bij het doorgeven van kennis en vaardigheden aan de medewerkers. Toch ziet Waage het liefst dat de pedagogisch coach geen leidinggevende op het kinderdagverblijf is. ‘Juist omdat ze een coachende rol heeft, moet ze veilig zijn voor de pm’ers. Als je als medewerker twijfelt over een werksituatie, over het contact met lastige ouders bijvoorbeeld, is het prettig als je dat in alle veiligheid kunt onderzoeken met een coach. Zonder dat de leidinggevende met wie je morgen een functioneringsgesprek hebt daarbij een rol speelt.’