Als je vermoedens hebt van kindermishandeling of bijvoorbeeld seksueel misbruik is het belangrijk dat je dat gesprek, als dat al gebeurt, zorgvuldig voert. En vooraf goed afweegt of je dit gesprek überhaupt kunt en moet voeren vanuit jouw professionele rol. In veel gevallen is het namelijk niet aan de medewerker in de kinderopvang om dit gesprek aan te gaan en/of is het kind nog te jong om zo’n gesprek te voeren.

In alle gevallen is zorgvuldigheid essentieel, maar helemaal wanneer het mogelijk tot een aangifte kan komen. Wat zeker bij een vermoeden van seksueel misbruik een plausibele optie is.

Schoenmaker blijf bij je leest
Jij bent goed in kinderopvang bieden vanuit een pedagogisch oogpunt en vanuit een veilige omgeving. Jij hebt er meestal niet voor geleerd dit soort gesprekken aan te gaan. Let er daarom goed op dat je altijd hulp en advies van andere professionals vraagt die hier meer over weten. Dat kan zijn een collega van je eigen organisatie, bij voorkeur een getrainde Aandachtsfunctionaris Huiselijk Geweld en Kindermishandeling. En je kunt gebruik maken van externe consultatie. Denk dan aan overleg met iemand van Veilig Thuis (0800-2000) of een zedenrechercheur. Zodat je goed weet wat je het beste kan doen, wat je volgende stap is en jezelf of het kind geen tekortdoet.

Wil je dat gesprek toch aangaan en past het bij je rol?

Hoe zorg je dan dat het kind zich veilig voelt en het verhaal en eventuele geheim met jou deelt? Van een zedenrechercheur heb ik geleerd dat er één gouden vraag is die je het beste kunt stellen. De zedenpolitie weet hoe belangrijk het is om een kind niet te ‘sturen’ en een gesprek open en transparant te voeren. Zedenrechercheurs zijn er dus heel goed in om een kind zelf te laten vertellen waardoor belangrijke informatie boven tafel komt. Ook jij kunt ervoor zorgen dat een kind over gevoelige zaken vertelt in zijn eigen woorden zonder te sturen.

Nadat je duidelijk hebt gezegd waar het gesprek over gaat, en je bent aangekomen bij het onderwerp van gesprek, stel je de volgende vraag:

“Kun je me er alles over vertellen?”

Waarom is dit zo belangrijk? Het lijkt een simpele vraag, maar het geeft het kind de gelegenheid en de ruimte om alles op tafel te leggen wat hij of zij erover weet en kan herinneren. Niet alleen een klein beetje, nee álles kan het kind erover vertellen. Bovendien wordt het kind niet gestuurd door de vragen hoe, wat, wie, waar of waarom. Je loopt hierdoor geen risico het verhaal te sturen en verkeerde conclusies te doen. Loopt het kind vast, of roept het verhaal meer vragen bij je op, dan kun je (naast een gevoelsreflectie te geven met wat je opvalt en terug te geven wat je net hebt gehoord) vervolgen met…

“Kun je daar wat meer over vertellen?”

Aan jou de taak om het gesprek open, transparant, eerlijk en veilig te laten verlopen. Je hoeft er nog geen conclusies aan te verbinden of mensen te beschuldigen (nooit jouw rol). Maar het uiten van jouw zorgen en het voeren van dit gesprek kan het begin zijn van een grote verandering voor het kind. Zelfs als het kind besluit niks te zeggen laat je een kind weten dat je het kind serieus neemt en aandacht voor hem of haar hebt. Dit kan later nog een positief effect hebben op vervolgstappen, waar je niet eens meer persoonlijk bij betrokken hoeft te zijn. Je hebt iets toegevoegd aan het spreekwoordelijke schatkistje van een kind.

Tenslotte is het van groot belang vooral niet te pushen bij het kind. Wil een kind niet verder vertellen, en geeft het kind dat verbaal of non-verbaal aan, respecteer dat dan. Ook al is dat soms lastig omdat je bepaalde informatie nodig hebt of denkt nodig te hebben om een vervolgstap te zetten volgens de meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. Bij kinderen die mishandeld of misbruikt worden is het respecteren van grenzen nóg belangrijker omdat dit voor hen vaak (nog) geen vanzelfsprekendheid is.

Overigens betekent het respecteren van grenzen niet dat je niet handelt als een kind je iets vertelt waar je je direct ernstige zorgen over maakt. Dat noemen we namelijk een self-disclosure (een onthulling), wat we zien als een vorm van acute onveiligheid, waar je volgens de meldcode direct in behoort te handelen en dit ‘moet’ melden bij Veilig Thuis volgens de gangbare stappen.

Video

Naomi maakte een video bij deze blog: