Stel jezelf voor dat je midden in een cirkel staat. Binnen deze ‘cirkel van invloed’ zijn er allerlei dingen waar jij invloed op hebt. Denk hierbij bijvoorbeeld aan invloed op jouw eigen gedrag, op je gedachten (ook al lijkt dat soms niet het geval, je hebt wel degelijk invloed op wat je denkt) en op hoe je reageert in verschillende situaties. Je hebt daarnaast ook invloed op anderen. In de kinderopvang heb jij bijvoorbeeld invloed op hoe het met kinderen gaat. Hoe sensitief responsiever jij namelijk bent, hoe veiliger het kind zich bij jou zal voelen (en hoe prettiger dat voor hem of haar is).
Er zijn ook veel negatieve situaties waar jij invloed op hebt en waarin je een werkelijk verschil kunt maken. Wanneer ouders bijvoorbeeld worstelen met een peuter die niet goed eet. Door uitleg te geven over de sociaal-emotionele ontwikkeling van een peuter, over het feit dat je strijd over eten altijd moet voorkomen en wat ouders wél kunnen doen: op vaste tijden eten, het inzetten van rituelen, het betrekken bij het voorbereiden van de maaltijd, samen iets in de moestuin planten wat je ziet groeien en wat je vervolgens mag plukken en bereiden. Jij schudt deze adviezen zo uit je mouw waar een ouder die (in de regel) geen pedagogiek gestudeerd heeft -en die weliswaar zielsveel van zijn of haar kind houdt maar zonder al te veel kennis over ontwikkelingspsychologie- maar wat blij mee zal zijn!
Wanneer je energie stopt in zaken waarin je ook daadwerkelijk een verschil kunt maken, geeft dat een goed gevoel. Je voelt je bijvoorbeeld tevreden over het feit dat je geluisterd hebt naar de feedback van je collega (in plaats van dat je direct in de verdediging bent geschoten). Je bent blij dat je het gepieker in je hoofd stop hebt gezet door lekker te gaan sporten of het doet je ontzettend goed dat je een moeder een week later enthousiast hoort vertellen over haar peuter die genoten heeft van het snijden van de groenten en er ‘zowaar’ daarna ook wat van wilde proeven.
Tot dusver dit blije verhaal. Om jouw cirkel van invloed heen bevindt zich namelijk een ‘cirkel van betrokkenheid’ en die blijkt in de praktijk een stuk complexer. In deze cirkel bevinden zich ook zaken waarbij jij je erg betrokken voelt maar waar je niet direct invloed op hebt. Zo heb jij bijvoorbeeld geen invloed op het gedrag van anderen (de moeder had jouw advies ook naast zich neer kunnen leggen). Of er vanavond al dan niet een file staat als je na jouw lange en intensieve werkdag naar huis kan, is ook iets waar je geen invloed op hebt. Dat het met bakken uit de lucht komt (terwijl dat niet voorspeld was) en jij net buiten alles klaar had staan voor de ‘pietengym’ kan ook zo’n lekker -om maar in de woorden van Jochem Myjer te spreken- ‘irritatie-factortje’ zijn.
Nu is het accepteren van het weer misschien nog tot daaraantoe (en daarbij bestaan er gelukkig ook laarzen en regenjassen). Complexer wordt het wanneer zich situaties voordoen waarin jij als mens of als professional persoonlijk geraakt wordt. Wanneer de directie bijvoorbeeld heeft besloten dat je voortaan alle overdrachten buiten bij het hek moet doen (ten gevolge van de aangescherpte maatregelen). En ze daarbij gezegd hebben dat dit helaas ook voor de wen-kinderen het geval is. Jij vindt hier echt iets van! Hoe kunnen ‘zij’ nou van ouders verwachten dat ze hun ‘gouden ei’ (ofwel: kind) vol vertrouwen achterlaten terwijl ze de ruimte(s) zelfs nog niet eens hebben gezien! Laat staan dat ze een gevoel hebben kunnen krijgen bij hoe liefdevol jij en jouw collega’s met de groep omgaan! Met mijn uitroeptekens probeer ik jouw gevoel hierbij weer te geven. Het moet toch echt niet gekker worden!
Het mag duidelijk zijn dat jij je (net als ik) betrokken voelt bij beslissingen ‘van buitenaf’. In de cirkel van betrokkenheid zijn steeds twee vragen heel erg van belang. In de eerste plaats: Heb ik invloed op deze situatie? En in de tweede (maar beslist niet minder belangrijke) plaats: ‘Ben ik hiervoor verantwoordelijk?’ In iedere (nieuwe) situatie helpt het om allereerst stil te staan waar je je verhoudt ten opzichte van de situatie: Heb ik hier daadwerkelijk invloed op? Wanneer het antwoord ja is en je gaat er vervolgens voor, levert je dat energie op. Wanneer het antwoord ja is maar je er niets aan doet, is er overigens sprake van een gemiste kans.
Maar nu een wat moeilijkere variant: Stel de situatie bevindt zich in de cirkel van betrokkenheid. Allereerst moet ik mij dus afvragen of ik überhaupt invloed heb? Ik kan de regel zelf misschien niet aanpassen maar ik kan wel actief meedenken over hoe wij ouders meer beeld kunnen geven van ons pedagogisch handelen waardoor de overdrachten ‘bij het hek’ wellicht toch wat beter gaan voelen (voor alle partijen). Wanneer ik hier dus de proactieve rol pak, levert mij dat (uiteindelijk ook weer) energie op. Op sommige zaken heb ik echter echt geen tot zeer weinig invloed. Dat zijn de echte energievreters: Op het feit dat er corona in de wereld is, heb ik helaas nul invloed. Het heeft dus eigenlijk geen enkele zin om mij daarover op te winden. Sterker nog: dat vreet alleen maar energie. Wat ik wel kan is mij aan de (basis)regels houden en creatief denken in oplossingen (door overdag – desnoods samen met de kinderen – te gaan sporten bijvoorbeeld).
“De vraag ‘ben ik hier ook echt verantwoordelijk voor?’ is een essentiële”
Lieve jij,
Als pedagogisch medewerker ben jij een mensenmens. Dat betekent dat je je bij heel veel dingen betrokken voelt. En dat daar ook (veel) dingen bij zitten waar jij niet verantwoordelijk voor bent! (nu is het mijn uitroepteken). De vraag ‘ben ik hier ook echt verantwoordelijk voor?’ is daarom een essentiële. Bij alles wat zich voordoet mag je deze vraag vanaf nu (in je hoofd) gaan stellen. En als het antwoord nee is, vraag dan vervolgens: ‘Wil ik deze verantwoordelijkheid op mij nemen?’ Dat kan dus alsnog, alleen het verschil is nu dat het een bewuste keus is (en geloof mij maar even op mijn blauwe ogen: die voelen een stuk lekkerder). Als je, door hier bewust bij stil te staan, tot de conclusie komt dat je de verantwoordelijk die je niet hebt, ook niet langer wilt dragen is er maar één echte oplossing en die heet: loslaten.
En ja, het loslaten van zaken waarbij jij je (intens) betrokken bij voelt maar waarvoor je niet verantwoordelijk bent, is één van de aller moeilijkste dingen die er bestaan. Tegelijkertijd is het ook een, nu dan niet meer zo’n, ‘geheim’ wapen in het kader van zelfzorg. Die je in deze turbulente tijden goed kunt gebruiken. Omdat jij óók zo belangrijk bent!
NB: De oplettende lezer heeft in de gaten dat de extreme werkdruk waar pedagogisch medewerkers momenteel mee dealen, in mijn ‘cirkel van betrokkenheid’ zit. Ik kan de personeelstekorten (helaas) niet oplossen en ook de wereldwijde coronacrisis is echt te hoog gegrepen. Wat ik wel kan, is de ‘geheime wapens in mijn hoofd’ met jou delen en hopen dat jij er iets aan hebt.
