Artikel bewaren

Je hebt een account nodig om artikelen in je profiel op te slaan

Login of Maak een account aan
Reacties0

Betere handhygiëne door Heel gewoon, Handen schoon

Onderzoek laat zien dat pedagogisch medewerkers in minder dan de helft van de momenten waarop de handen gewassen moeten worden, ook daadwerkelijk hun handen wassen. Zo komt er nooit een eind aan diarree en snotneuzen bij de kinderen. Het programma Heel gewoon, Handen schoon verbetert de handhygiëne.

In 2009 is de GGD Rotterdam-Rijnmond samen met het Erasmus MC gestart met onderzoek naar handhygiëne in kinderdagverblijven. Er is een handhygiënerichtlijn ontwikkeld voor kinderdagverblijven door het Landelijk Centrum voor Hygiëne en Veiligheid (LCHV). Daarin staan de momenten waarop pedagogisch medewerkers hun handen moeten wassen: vóór het aanraken en bereiden van voedsel, vóór het eten of helpen bij eten, vóór wondverzorging, na toiletgebruik/billen afvegen, na hoesten/niezen/snuiten, na het verschonen van een kind, en na contact met lichaamsvocht (zoals speeksel, snot, of braaksel). Tijdens het onderzoek zijn er in totaal 350 pedagogisch medewerkers geobserveerd in 122 kinderdagverblijven, gedurende ruim 2000 momenten waarop de handen gewassen moesten worden. Daarbij bleek dat gemiddeld in 42% van de handhygiënemomenten de handen ook daadwerkelijk werden gewassen. Alle 350 pedagogisch medewerkers die zijn geobserveerd hebben ook een vragenlijst ingevuld. Daarin werd gevraagd wat voor cijfer ze zichzelf gaven voor handhygiëne. Op een schaal van 0 (nooit) tot 10 (altijd), gaven pedagogisch medewerkers zichzelf gemiddeld een 8.7. Dit komt niet overeen met de geobserveerde handhygiëne van slechts 42%. Medewerkers overschatten dus hun eigen handhygiëne.

Kennis hebben

Er is ook gekeken naar de factoren die van invloed zijn op handhygiëne in kinderdagverblijven. De resultaten laten zien dat pedagogisch medewerkers de handhygiënerichtlijn het beste naleven als er alleen papieren handdoekjes aanwezig zijn op een groep. Minder goed gaat het met alleen stoffen handdoeken of een combinatie van stoffen en papieren handdoeken. Daarnaast is gekeken naar de invloed van verschillende sociaal-cognitieve factoren. Het blijkt dat medewerkers hun handen vaker wassen als ze op de hoogte zijn van de handhygiënerichtlijn en kennis hebben over de inhoud ervan, als ze het belang inzien van een goede handhygiëne, als ze het gevoel hebben altijd de handen te kunnen wassen, ook als de werkdruk hoog is of als ze worden afgeleid en als handhygiëne voor hen een gewoonte is. Gebaseerd op deze resultaten is het programma Heel gewoon, Handen schoon ontwikkeld.

Inzicht

Het programma bestaat uit vier onderdelen. Als eerste worden kinderdagverblijven gestimuleerd om alle materialen aan te schaffen die nodig zijn voor een goede handhygiëne. Het gaat dan om papieren handdoekjes, vloeibare zeep, handalcohol en handcrème. Vervolgens is er voor pedagogisch medewerkers een handhygiëne-kennistraining. Tijdens deze training komen de volgende onderwerpen aan bod: de verspreiding van infectieziekten, het belang van een goede handhygiëne, de handhygiënemomenten die in de richtlijn staan en de en de juiste techniek (met gebruik van een UV lamp). De kennistraining kan door leidinggevenden zelf gegeven worden met behulp van een PowerPoint presentatie met instructie. Deze training duurt één uur en er is een informatieboekje als naslagwerk gemaakt. Als derde onderdeel van het programma is er een teamtraining ontwikkeld, welk een locatiemanager zelf met behulp van een instructie kan geven. Het doel van deze training is om als team tot concrete oplossingen te komen om de handhygiëne te verbeteren. Door middel van een groepsopdracht wordt inzicht gegeven in hoe het team functioneert als het gaat om de handhygiëne. De opdracht duurt ongeveer één uur waarin wordt gesproken over de huidige handhygiëne in de locatie, de doelen voor in de toekomst, de barrières en bevorderende factoren, en de sterke punten van het team. Het vierde onderdeel van het programma bestaat uit posters en stickers voor zowel pedagogisch medewerkers als kinderen. Zo is er voor beide een poster met de techniek voor het handen wassen en een poster met de momenten waarop de handen gewassen moeten worden. Ook  zijn er stickers ontwikkeld om pedagogisch medewerkers en kinderen eraan te herinneren dat zij hun handen moeten wassen. Alle programmaonderdelen, inclusief posters en stickers, zijn gratis te downloaden vanaf www.heelgewoonhandenschoon.nl (let op: deze website werkt niet meer).

Evaluatie

Het programma Heel gewoon, Handen schoon is uitgevoerd en geëvalueerd op 71 kinderdagverblijven. 36 Kinderdagverblijven die het programma hebben gevolgd, zijn vergeleken met 35 controle-kinderdagverblijven zonder programma. De handhygiëne van pedagogisch medewerkers is geobserveerd vóór de start van het programma en één, drie en zes maanden na start van het programma. Daarnaast is er gekeken of door het programma minder maagdarm- en luchtweginfecties voorkomen bij de kinderen. Hiervoor hebben ouders gedurende zes maanden een infectiekalender bijgehouden waarop ze konden aangeven of hun kind diarree had en/of verkouden was.

Onderzoek

Het onderzoek vond plaats van september 2011 tot april 2012. In deze periode werd het programma gefaseerd ingevoerd. Na de observaties voor start van het programma, ontvingen de deelnemende kinderdagverblijven gratis handhygiëneproducten en posters/stickers. Kort daarop volgde de kennistraining over de richtlijn (gegeven door onderzoeksmedewerkers), waarna de handhygiëne opnieuw werd geobserveerd. Vervolgens waren er twee teamtrainingen (ook gegeven door onderzoeksmedewerkers) waarbij er na elke teamtraining opnieuw observaties plaatsvonden. Tijdens  deze hele periode hielden de ouders de infectiekalender bij, die ze eens per twee weken opstuurden.

Resultaten

Het onderzoek laat zien dat door het programma Heel gewoon, Handen schoon de handhygiëne van pedagogisch medewerkers sterk is verbeterd. Eén maand na start van het programma was de handhygiëne in interventie-kinderdagverblijven met de helft toegenomen. Zes maanden na start van het programma was de toename één derde. Er is geen significant effect aangetoond van het programma op het voorkomen van maagdarm- en luchtweginfecties bij de kinderen. Het kan zijn dat de studie niet groot genoeg was om dit effect goed te kunnen aantonen, Maar het kan ook zijn dat andere factoren meer van invloed zijn bij de verspreiding van infectieziekten, zoals schoonmaakwerkzaamheden of de activiteiten van de kinderen buiten het kinderdagverblijf. Een goede handhygiëne blijft echter belangrijk om verspreiding van een groot scala aan infectieziekten tegen te gaan. Met dit effectieve pakket kunnen kinderdagverblijven zelf hiermee aan de slag gaan.

Meedoen

Alle kinderdagverblijven kunnen meedoen met het programma Heel gewoon, Handen schoon. Als extra ondersteuning, worden er in maart 2014 speciale trainingssessies georganiseerd, waarin deelnemers worden getraind om zelf nog beter met de kennis- en teamtrainingen aan de slag te gaan. Kinderdagverblijven kunnen hier kosteloos aan deelnemen, maar het aantal plaatsen is beperkt.

LET OP: De eerder genoemde website werkt niet meer. Kijk op de website van het RIVM over meer informatie rondom hygiëne in de kinderopvang.

Over de auteurs: Tizza Zomer, Vicki Erasmus en Hélène Voeten zijn onderzoekers bij GGD Rotterdam-Rijnmond /Erasmus MC

Geef je reactie

Om te kunnen reageren moet je ingelogd zijn. Heb je nog geen account, maak dan hieronder een account aan. Lees ook de spelregels.