Bij het klachtenloket van de Geschillencommissie Kinderopvang kwamen dubbel zoveel incidenten binnen. De directeur van GGD GHOR waarschuwt voor de toename van incidenten in de kinderopvang en ook bij BOinK, de belangenvereniging voor ouders, komen meer meldingen binnen. Reden voor KinderopvangTotaal om een peiling uit te zetten onder pedagogisch professionals: merken zij een toename van het aantal incidenten in de kinderopvang?
Peiling
Ruim 700 professionals uit de kinderopvang (ruim de helft werkt als pedagogisch medewerker, andere deelnemers zijn leidinggevende, pedagogisch coach, houder/directeur, pedagogisch beleidsmedewerker, zzp’er en gastouder) deden mee aan de peiling. Ruim 50 procent van de deelnemers geeft aan te zien dat het aantal incidenten de afgelopen jaren is toegenomen. De helft van deze groep ziet ook op de locatie waar hij/zij werkt meer incidenten gebeuren. Een van de deelnemers zegt: ‘Binnen de gehele organisatie is de stijgende lijn te zien in het aantal incidenten. Daarbij loopt dit niet gelijk aan de groei die we als organisatie doormaken, maar is de toename van incidenten hoger.’ Een ander stelt: ‘Als kwaliteitsmanager hield ik een incidentenregistratie bij van meerder locaties. Het gemiddelde van de hele organisatie nam toe.’
Meer risico
De andere helft zegt dit vooral te zien/horen van collega’s op andere vestigingen, in clusteroverleggen, tijdens directieoverleggen, via de GGD, via zzp’ers en in het nieuws. Onder hen zijn wel zorgen over de eigen locatie. Zo zegt iemand: ‘Binnen onze organisatie hebben gelukkig geen grote ongelukken plaatsgevonden, maar er is wel zichtbaar meer risico op vanwege het personeelstekort en de hoge werkdruk.’
‘Binnen de gehele organisatie is de stijgende lijn te zien in het aantal incidenten’
Type incidenten
KinderopvangTotaal vroeg de professionals die het aantal incidenten zien toenemen ook om wat voor incidenten het gaat. Vooral foutjes die gemaakt worden door pm’ers, zoals het vergeten van voeding/verschonen/medicatie, worden vaak genoemd (120 keer). Ook kindjes die weglopen (75 keer) en kindjes die verwondingen oplopen (73 keer) komen vaak voor. Als er gevraagd wordt naar concrete voorbeelden, noemen veel deelnemers aan de peiling bedjes die niet goed dichtgedaan worden, kindjes die als gevolg daarvan uit bed vallen, kinderen die kwijt zijn, kindjes die vallen van bijvoorbeeld een commode of stoeltje, baby’s die met hun nek vastzaten in de lus van een wipstoel, hete soep die over een kindje heen ging en verkeerde kindjes die zijn meegegeven aan opa’s en oma’s.
Oorzaken
Gevraagd naar de belangrijkste oorzaken van de toegenomen incidenten, wordt met name het personeelstekort aangewezen (door 207 respondenten). Maar ook regeldruk (142 keer) en onervarenheid van medewerkers op de groep (148 keer) dragen eraan bij. In de open antwoorden worden ook de lange werkdagen, grote groepen, toename van zorgenkinderen en het afwijken van de beroepskracht-kindratio (bkr) meerdere keren genoemd.
Oplossingen
De oorzaken zijn wellicht bekend. Maar hoe lossen we dit op? Daar hebben de professionals zeker ideeën over. Van de 732 respondenten droegen er maar liefst 253 oplossingen aan. Die lopen behoorlijk uiteen. Sommige, veelgenoemde, oplossingen liggen voor de hand: houd hekken en deuren gesloten, verbeter de sloten, check het speelgoed vaker op veiligheid, stop met de ouderapps en beperk het telefoongebruik op de groep. Maar er worden ook verdergaande oplossingen genoemd. Zo ziet een groot deel van de respondenten graag dat er meer, strengere en onaangekondigde controles/toezicht komen/komt. Ook wordt door respondenten opgeroepen groepen eerder te sluiten als er te weinig (ervaren) medewerkers zijn, wordt de suggestie gedaan het onderwerp ‘veiligheid’ standaard op de agenda van (team)vergaderingen op te nemen, niet alleen te kijken naar de bkr, maar meer maatwerk te leveren: wat voor type kinderen zitten er in de groep en is er dan wel ruimte voor een extra kind, als het volgens de bkr zou mogen? Andere respondenten vinden dat de sector aantrekkelijker gemaakt moet worden om zo het personeelstekort op te lossen. Bijvoorbeeld door te werken met kleinere groepen en kortere openingstijden. Een van de deelnemers aan de peiling schrijft: ‘Zorg vanuit de overheid dat het ouderschapsverlof wordt verlengd en laat kinderen pas toe in de kinderopvang als ze 1 jaar zijn.’ Verder zou er een maximum percentage moeten zijn aan zorgenkinderen en moet er meer gedaan worden deze kinderen te laten uitstromen als het niet gaat binnen de groep omdat dit ten koste gaat van aanbod, veiligheid en medewerkers.
‘Onze branche is te veel gericht op pedagogiek en te weinig op veiligheid’
Groepshulp
Een veelgenoemde oplossing is ook de terugkeer van de groepshulp: ‘Zo kunnen de pm’ers weer datgene doen waar zij voor opgeleid zijn: zorgen voor de kinderen.’ Ook het uitbannen van zzp’ers kan volgens velen bijdragen aan een oplossing. Iemand schrijft daarover: ‘Als die optie er niet is, gaan mensen in dienst waardoor je meer vastigheid creëert en een team dat beter op elkaar is ingespeeld. Meer openheid in plaats van steeds een “invaller” die je niet kent, waardoor deze incidenten meer voorbij komen.’ Verder zien de respondenten graag dat er meer moeite wordt gedaan om ervaren collega’s te waarderen, bijvoorbeeld door ze extra scholing aan te bieden, zodat ze niet weggaan.
Weigeren
Tot slot de twee oplossingen die het meest out-of-the-box, of misschien wel controversieel, zijn: ‘Onze branche is te veel gericht op pedagogiek en te weinig op veiligheid. Leer medewerkers om veilig te werken, dat zou al moeten starten in de opleidingen en zou ook zeker onderdeel moeten zijn van de aanvullende scholingen.’ En: ‘Als organisatie bepaalde kinderen weigeren. Helaas zie ik bij 99 procent van de groepen dat van de 15 kids er 2 of 3 zijn die de gehele aandacht van de pm’ers vragen en eisen. De rest van de groep hangt er maar bij en krijgt geen geborgenheid. Kinderopvang moet niet om winst gaan.’
In een artikel dat KinderopvangTotaal eerder publiceerde, stelde Gjalt Jellesma, voorzitter van BOinK, dat hij het aantal incidenten in de sector ziet toenemen. Dit artikel was de aanleiding voor de peiling die KinderopvangTotaal heeft gehouden. Daarom hebben we Gjalt Jellesma om een reactie op de peiling gevraagd. Hij schrijft het volgende:
‘BOinK is erg geschrokken van de uitslag van deze peiling. Het bevestigt onze grote zorgen over de afnemende veiligheid en het verlies van kwaliteit waarover we nu al meer dan een jaar naar buiten treden. Niet alleen het feit dat meer dan de helft van de respondenten aangeeft dat het aantal incidenten is toegenomen, maar ook genoemde incidenten die soms onschuldig klinken, maar dat niet zijn. Dat maar liefst 75 keer gemeld wordt dat kinderen zijn weggelopen, kan in de praktijk betekenen dat een kind onder een auto komt of in het water terecht komt. Dat er verkeerde kindjes worden meegegeven aan verkeerde opa’s en oma’s is ronduit verbijsterend, want we mogen toch ook hopen dat opa en oma hun eigen kleinkinderen kennen. Dat basale dingen zoals voeding, verschoning of medicatie worden vergeten is ook typisch iets wat duidt op onervaren medewerkers en medewerkers die nauwelijks bekend zijn met de kinderen.
Wie naar de oorzaken kijkt, ziet dat personeelstekort veruit de belangrijkste reden is. Het inzetten van onervaren medewerkers, zoals beroepskrachten in opleiding, en het afwijken van de beroepskracht-kindratio zijn gevolgen van dit personeelstekort. Natuurlijk moeten hekken en deuren gesloten zijn, sloten werken en speelgoed gecheckt zijn op veiligheid, maar dat hoort toch echt tot de basis van het aanbieden van verantwoorde kinderopvang. BOinK vraagt zich af of het aantal zorgkinderen echt is toegenomen of dat als gevolg van een toename van de werkdruk, de extra zorg die sommige kinderen vragen nauwelijks meer op te brengen is. Het is toch niet erg waarschijnlijk dat, zoals een respondent zegt, opeens bij 99 procent van de groepen twee of drie kinderen alle aandacht vragen en opeisen.’
Terugdraaien verruimde inzet beroepskrachten in opleiding
‘De uitslag is voor BOinK een bewijs dat we nog harder moeten inzetten op het terugdraaien van de verruimde inzet van beroepskrachten in opleiding. Het brengt grote risico’s met zich mee en helpt bovendien niet omdat het leidt tot een hogere werkdruk bij ervaren medewerkers en draagt bij aan de steeds groter wordende uitstroom. BOinK pleit al zes of zeven jaar voor kortere opvangdagen van negen uur, waarbij natuurlijk voor een klein deel van de ouders die daar behoefte aan hebben ook een groter aanbod beschikbaar moet blijven. Waar groepshulpen kunnen worden ingezet is dat natuurlijk prachtig, maar dan wel als extra hulp, als ondersteuning en niet als vervanging van opgeleide pedagogisch medewerkers. Wij vrezen echter dat groepshulpen ook niet voor het oprapen liggen. Dat een groot deel van de respondenten pleit voor strengere en onaangekondigde controles is zeer verontrustend. Dat betekent dat deze stok achter de deur schijnbaar nodig is om de basiskwaliteit te garanderen. Met de opmerking dat de kinderopvang over kinderen en niet over winst moet gaan, is BOinK het van harte eens. Het is echter wel zo dat uit recent onderzoek naar voren komt dat bij grote commerciële aanbieders de kwaliteit juist goed geborgd lijkt te zijn.
Tot slot, is het goed te bedenken dat er ook heel veel mensen niet naar buiten komen waar het gaat om het toenemende aantal incidenten. Zo horen we niets over de toename van grensoverschrijdend gedrag van medewerkers. Naar onze stellige overtuiging vaak het gevolg van een onverantwoordelijk hoge werkdruk. Heel mooi dat veel medewerkers ook nadenken over oplossingen en begrijpelijk dat sommigen daarbij pleiten voor een ouderschapsverlof tot één jaar, maar dat is in de Nederlandse verhoudingen niet op korte termijn te verwachten. BOinK is het verder eens met de mensen die zeggen dat je op een gegeven ogenblik niets anders kunt doen dan sluiten.’
Imago kinderopvangsector
‘Het is de hoogste tijd voor herbezinning. Het imago van de kinderopvang wordt door incidenten aangetast. Dit op zich is al ernstig genoeg, maar betekent ook dat nog minder mensen zullen besluiten om in de kinderopvang te gaan werken. De hoge werkdruk en het hoge ziekteverzuim maken de kans dat zittend personeel meer uren per week gaat werken bepaald niet groter. In het laatste commissiedebat van woensdag 10 mei in de Tweede Kamer ging het helaas niet over de toenemende druk op kwaliteit en veiligheid. Wel werd er gestrooid met onderzoeken waaruit zou blijken dat medewerkers bereid zouden zijn vier tot zeven uur per week meer te willen werken. De combinatiebanen kwamen als oplossing ook weer voorbij. Wij zijn ervan overtuigd dat je eerst de rust, kwaliteit en veiligheid op de groep moet herstellen. Mogelijk dat als aan die voorwaarden is voldaan de genoemde oplossingen een bijdrage zullen leveren aan het oplossen van het personeelstekort. Zoals het nu gaat, zijn het vooral loze beloften aan ouders en medewerkers, waarbij natuurlijk altijd de kinderen aan het kortste eind trekken.’
