Als kinderen geboren worden, staan ze niet stil bij de vraag “wie ben ik?”. Maar daar komt snel verandering in. Binnen een jaar zijn kinderen in staat om zichzelf te herkennen in de spiegel, zichzelf bij naam te noemen, zichzelf te beoordelen en te weten wat andere mensen van ze vinden. Na verloop van tijd ontstaan er echter grote verschillen tussen kinderen in hun zelfbeeld. Sommige kinderen zijn tevreden met zichzelf, terwijl anderen zich slecht voelen over zichzelf. Sommige kinderen zien zichzelf als superieur aan anderen, terwijl anderen zichzelf als gelijkwaardig zien aan andere kinderen. Sommige kinderen geloven dat ze zichzelf kunnen verbeteren, terwijl anderen denken dat hun vaardigheden in steen gebeiteld zijn.
Onderzoek
In verschillende wetenschappelijke onderzoeken, nationaal en internationaal, wordt onderzoek gedaan naar dit onderwerp. Toch is er nog altijd verrassend weinig bekend over hoe het zelfbeeld van kinderen ontstaat, vindt Brummelman van de Universiteit van Amsterdam. ‘Het is hoog tijd dat daar verandering in kom’, zegt hij dan ook. Met een verzameling artikelen in het tijdschrift Child Development deelt hij samen met Sander Thomaes van de Universiteit Utrecht, de resultaten van onderzoeken naar de oorsprong van het zelfbeeld bij kinderen. ‘Met deze verzameling artikelen willen we het opkomende onderzoek op dit terrein in de etalage zetten.’
Complimenten
De serie artikelen is nu al online in te zien. Daaruit blijkt hoe cruciaal sociale relaties zijn voor het vormen van een zelfbeeld bij kinderen. Natuurlijk is warmte van ouders belangrijk. Dit toonde onderzoek van Michelle Harris (University of California) aan. Brummelmans deed zelf ook onderzoek naar het onderwerp en dan specifiek dat complimenten aan kinderen juist kunnen leiden tot een lagere zelfwaardering en zelfs narcisme. Een opmerking als ‘Wat heb je dat fantastisch goed gedaan!’ kan kinderen het gevoel geven dat ze fantastisch zijn, maar tegelijkertijd de angst oproepen dat ze van hun voetstuk kunnen vallen.
Leerervaringen
Dan is er nog onderzoek gedaan naar de “groei-mindset”: de overtuiging dat je je vaardigheden kunt ontwikkelen met oefening en inzet. Dit betekent bijvoorbeeld dat kinderen uitdagingen aan durven te gaan, doorzetten als het even tegenzit en faalervaringen zien als leerervaringen. Kyla Haimovitz en Carol Dweck (Stanford University) zagen dat ouders zo’n groei-mindset aanmoedigen door hun kinderen te prijzen voor hun inzet in plaats van hun talent. Bijvoorbeeld: ‘Wat heb je goed je best gedaan’. Of door zich bijvoorbeeld af te laten vragen: ‘Waardoor heb ik zo’n laag cijfer en wat kan ik de volgende keer beter doen?’.
Zelfbeeldontwikkeling
In alle van de in totaal 10 artikelen staat het zelfbeeld van kinderen centraal. Aan bod komen onder meer zelfwaardering, narcisme, zelfcompassie, mindsets en zelfvertrouwen. ‘We kunnen stellen dat kinderen hun zelfbeeld vormen op basis van de sociale relaties die ze hebben, de feedback die ze krijgen, de sociale vergelijkingen die ze maken en de culturele normen die ze waarnemen. Onze bevindingen benadrukken het diepgewortelde sociale karakter van de zelfbeeldontwikkeling’, aldus Brummelman.
De groepsbezetting verandert continu, zowel wat de kinderen als pedagogisch medewerkers betreft. Maar daarom is het juist belangrijk om te investeren in het groepsgevoel. Dit ontdekte Mireille Aarts, pedagoog bij KION in haar promotieonderzoek Group Functioning in Child Care Centers. Lees meer
Bekijk de online publicatie van tien artikelen hier (Engelstalig)