Het is een ouderwets gevoel. Op een blauw-gele ov-fiets scheur ik lekker en snel tussen het drukke verkeer door de Groningse binnenstad. Op naar het Oosterpark, waar ooit, zo zal ik later horen, het voetbalstadion van FC Groningen stond en Groningers hun club aanmoedigden. En waar nu de kinderen van Oosterpark en omgeving hun ‘club’, IKC Borgman bezoeken.

Wat zie je zoal op IKC Borgman Oosterpark?

• Werken in units
• Een spiksplinternieuw gebouw in een oudere, gerenoveerde en sfeervolle volkswijk
• Verlengde schooldagactiviteiten
• Pedagogisch medewerkers die ondersteunende taken vervullen bij de kleuterbouw
• Geïnspireerd op de principes van Deep Democracy
• Ruimtes die zowel door onderwijs als bso gebruikt worden
• Open ruimtes zonder standaard klaslokalen
• Theaterhoekjes
• Een atelierruimte
• Verschillend meubilair om op te zitten aan te werken
• Een ‘rijke’ leeromgeving
• Kinderen die veel (bewegings)ruimte krijgen

Units

Al aan het begin van het schooljaar las ik over dit IKC, dat bij de start van het huidige schooljaar geopend werd. IKC, werken in units, een mooi nieuw gebouw en ook Groningen waren de haakjes die in mijn geheugen werden opgeslagen. Toen ik later zowel van een collega van de PO-raad als van een kinderopvangbestuurder enthousiaste verhalen hoorde over deze locatie, wist ik… Job gaat op (be)zoek in Groningen.

Relaxte teamruimte

Laura Schaap, directeur van dit fonkelnieuwe IKC, ontvangt me allerhartelijkst maar moet nog wel even in overleg. Dus ze zet me met koffie in de fijn ingerichte teamruimte waar ik in gesprek raak met twee onderbouwleerkrachten, Lilian en Irene. De teamruimte heeft  zithoeken, werktafels en wat mij opvalt, vellen papier aan de wand waarop medewerkers bijzondere ervaringen en allerlei opbrengsten en waarnemingen tijdens hun werk op het IKC hebben genoteerd.

Essentie van het onderwijs

Laura Schaap komt me halen en vertelt haar verhaal. ‘Het is allemaal begonnen toen ik jaren terug op het brede schoolcongres in Utrecht was geweest. We hadden deelsessies gehad, een lunch, en ik dacht bij de volgende spreker even lekker uit te buiken. Maar daar stond een dame op het podium, Claire Boonstra, en die zei in rake bewoordingen wat ik nou eigenlijk al jaren dacht en voelde. Zij had het over de essentie van onderwijs en ontwikkeling, “wat is de bedoeling van onderwijs?”

Het ging bij haar niet alleen over prestaties, niet over hoger versus lager, niet over gemiddelden, maar over dingen als vertrouwen, over samenwerken, over welbevinden, over de vraag “waarom doen we de dingen die we doen”? en zoveel meer. Dat knalde er in! Ik was geraakt door haar verhaal en ook de dagen na de conferentie bleven die woorden rondzingen in mijn hoofd. Dit was nou wat ik zelf al jaren dacht, het kan anders, het moet anders met dat onderwijs. En nu wist ik ook hoe!’

School van de toekomst

Niet lang daarna werd Laura Schaap als locatiedirecteur betrokken bij een fusie en nieuwbouwproject wat uiteindelijk leidde tot IKC Borgman Oosterpark. Twee scholen in de wijk gingen fuseren. ‘Met SKSG, onze kinderopvangpartner, werd toen al samengewerkt en dus was het logisch dat we hand in hand op weg gingen naar onze school van de toekomst. Nadenken over wat onderwijs/ontwikkeling is en wat er voor kinderen echt toe doet.

En dat betekende met elkaar ontwerpen en op zoek naar de essentie van leren en ontwikkelen, te beginnen bij je eigen rol als pedagogisch medewerker of leerkracht. Dat deden we in de oude gymzaal van één van de oude scholen en we hebben daarbij veel tijd besteed aan het leren kennen van elkaar, aan relaties en aan vertrouwen. Tot vandaag staat “vertrouwen” bij ons midden in onze mindmap want dat is wel een heel belangrijke waarde.’

Personeel mixen

Om die gezamenlijkheid te bereiken mixte Laura Schaap her en der al wat personeelsleden door elkaar zodat personeel van beide schoollocaties en kinderopvangmedewerkers elkaar beter leerden kennen en zichzelf gingen beschouwen als één team. ‘Want je hoeft niet te wachten op een nieuw gebouw om dat te bereiken. Ook kinderen werden betrokken, en wat mij bijstaat is dat kinderen vooral behoefte hadden aan ruimte. Ruimte om te leren en bewegen, letterlijk, en ruimte om te ontdekken, om keuzes te maken, figuurlijk dus.

Ook hebben we op andere scholen gekeken en ondertussen legden we onze gezamenlijke uitgangspunten vast, wat geleid heeft tot een visie die we vertaalden in een mindmap. En dat hielp de architect vervolgens weer bij het ontwerpen van dit gebouw.’

Vellen papier

Terug naar de vellen papier in de teamruimte. Laura laat ze trots zien, want het zijn opbrengsten die door de medewerkers van het IKC verzameld zijn. Als een soort tussenbalans na de eerste maanden in het nieuwe gebouw. Je leest erop dat ‘kinderen zich hier goed voelen en vrij gebruik maken van de ruimte. Het samen doen, elkaar helpen en er samen zijn voor de kinderen. En samen zorgdragen voor de kinderen. We merken meer verbinding onder het personeel. De kinderen op de bso zijn relaxter.’

Prikkelrijke omgeving

Er zijn ook zaken die nog niet zo lekker lopen, waar antwoorden op gevonden moeten worden. Op één van de flaps lees ik  “gaan we in de toekomst wennen aan de prikkelrijke omgeving?”.  ‘Iets helemaal nieuws doen heeft natuurlijk haken en ogen, vertelt Laura. Het “waarom” hebben we duidelijk maar op sommige onderdelen zoeken we naar het “hoe”. Het werken in units vraagt bijvoorbeeld nog veel meer afstemming, rekening houden met elkaar en vooral ook een andere houding, of ander gedrag bij kinderen en medewerkers. Nu levert het soms nog last op, tijdens instructies bijvoorbeeld.’

Het delen van ruimtes na schooltijd gaat steeds beter maar is nog niet zoals ze het helemaal voor ogen hadden, erkent Laura. ‘We zijn daarover met elkaar in gesprek, geven elkaar feedback. Daarvoor hebben we trainingen georganiseerd en zoeken we met elkaar naar passende antwoorden en oplossingen. Dit is ontzettend belangrijk en wordt onderdeel van de cultuur op ons IKC.’

Antwoorden vinden

Ik adviseer om bij de zoektocht naar antwoorden, zeker ook andere IKC’s te raadplegen waar al langer met units gewerkt wordt. Van elkaars ervaringen kan je leren, en daarnaast, verandering kost tijd. Ook de bekendere IKC’s in het land hebben antwoorden moeten vinden en dat kost soms jaren. Zet kleine proeftuinen op, creëer scharrelruimte, zoals Jeannette Doornenbal dat zo mooi kon zeggen. Leer van wat er fout gaat, daar word je alleen maar sterker en beter van.

Stagiaire

We nemen bijna afscheid als we bij het kinderdagverblijf  Sanne tegenkomen. Sanne loopt stage op het IKC Borgman Oosterpark en doet de opleiding IKC combinatiefunctionaris bij Noorderpoort in Groningen. Een variant op de Ad PEP-opleiding die opleidt tot pedagogisch educatief professional. Terwijl er soms op de werkvloer nog antwoorden gevonden worden, en de landelijke wet- en regelgeving nog ver achterloopt bij de praktijk, worden toekomstige professionals voorbereid op die nieuwe school van de toekomst, het IKC.

En wat dat betreft lijkt het IKC Borgman Oosterpark mij een fantastische leerplaats voor een student als Sanne. Er wordt daar immers dagelijks met elkaar gesproken over en gewerkt aan leren en ontwikkelen en hoe dat het beste vorm te geven. Er wordt samen gezocht naar antwoorden, in een cultuur waar de mooie dingen benoemd worden maar ook de knelpunten niet verzwegen worden. Wat een leerrijke plek voor kinderen, professionals en studenten, denk ik als ik terugfiets naar dat prachtige oude treinstation van Groningen. Ik vermoed zomaar dat we in de toekomst nog heel wat zullen horen over deze parel van het Noorden.