Aanleiding voor het maken van dit rapport waren moties van de Tweede kamer waarin gevraagd om te onderzoeken waar de kansen liggen om knelpunten voor gezinnen aan te pakken. Daarnaast wilde de Kamer alternatieven voor de kinderopvangtoeslag in kaart gebracht hebben.

Vereenvoudiging stelsel

Voor de zomer is de tussenrapportage van de SVK gepubliceerd. Deze gaf inzicht in het huidige stelsel, de voor- en nadelen hiervan en presenteerde opties voor toekomstige kindvoorzieningen in de vorm van bouwstenen. Deze bouwstenen zijn gecombineerd tot scenario’s en uitgewerkt in het eindrapport. De vier scenario’s bieden inzicht in de mogelijkheden van een andere inrichting van het stelsel. De scenario’s zijn getoetst op hun mogelijke effecten op de arbeidsparticipatie, de ontwikkeling van het kind en de vereenvoudiging van het stelsel. Elk scenario schetst een bepaald eindbeeld en – waar mogelijk – duidelijke stappen in het ingroeipad daarnaartoe. Maar er zijn ook compromissen mogelijk.

Budgettaire dekking

De SVK gaat over de voorzieningen voor gezinnen met kinderen van 0 – 12 jaar en heeft voornamelijk betrekking op verlof, kinderopvang en primair onderwijs. Bij het vormgeven van de scenario’s richt de SVK zich op het verhogen van de arbeidsparticipatie, het stimuleren van de ontwikkeling van het kind en vereenvoudiging van het stelsel.  De scenario’s zijn ook voorzien van een budgettaire dekking, de mogelijke bekostiging zijn zo veel mogelijk binnen het brede stelsel van kindvoorzieningen gezocht.

Scenario Optimalisatie van het huidige stelsel

Als structuurwijzigingen niet wenselijk worden geacht, kan het huidige stelsel met gerichte verbeteringen worden geoptimaliseerd. In dit scenario zijn verschillende maatregelen opgenomen waarbij de huidige situatie en recent doorgevoerde verbeteringen uitgangspunt zijn. Hierbij worden de huidige voordelen van het stelsel zoveel mogelijk in stand gehouden maar dat betekent ook dat geconstateerde knelpunten ook grotendeels in stand blijven. Zo blijft het stelsel bijvoorbeeld complex. Verbeteringen zijn: verbeteringen in de kinderopvangtoeslag en verlof voor ouders, optimalisatie ten behoeve van de ontwikkeling van kinderen en het versterken van de combinatie van werken en zorgen. Kosten: geen extra kosten.

Scenario Eenvoudiger en betaalbare voorzieningen voor werkende ouders

Dit wordt bereikt door het vereenvoudigen van de financieringssystematiek  (rechtstreekse financiering aan de kinderopvangorganisaties) en een hoge inkomensonafhankelijke vergoeding voor de kinderopvang voor werkende ouders. Ouders waarvan een of beide partners niet werken, komen net als in de huidige situatie niet onder dit stelsel te vallen. Met dit scenario neemt de financiële toegankelijkheid van de kinderopvang toe, vermindert de financiële onzekerheid voor ouders en neemt de complexiteit af. Kosten van dit scenario: 2,1 miljard.

Scenario Kindvoorzieningen voor alle gezinnen

Het toegankelijk maken van kindvoorzieningen voor alle gezinnen wordt bereikt door een algemeen toegangsrecht tot kinderopvang (inclusief bso); ook voor gezinnen van niet-werkende ouders. Het gaat om vier dagen voor kinderen van 0 – 4 jaar en 4 dagdelen voor kinderen vanaf 4 jaar. Er komt een vaste uurprijs waarbij kinderopvangorganisaties geen additionele bijdragen vragen aan ouders. Er gaat één kwaliteitsniveau gelden voor alle kinderopvangorganisaties en er komt een pedagogisch/didactisch kader voor kinderen van 0 -12 jaar. Er komt een rechtstreekse financiering en scholen worden verplicht om te gaan werken via het vijf-gelijke-dagen model. Het betaald ouderschapsverlof wordt verhoogd van 50 naar 70 procent van het salaris. Kosten: 5,7 miljard.

Scenario Richting een integrale voorziening

Dit scenario richt zich op eenvoudiger maken van de integratie van voorzieningen. Scholen en kinderopvang krijgen de wettelijke mogelijkheid en ondersteuning om integreren, waar mogelijk op één locatie. Deelname aan uren buiten schooltijd zijn vrijwillig. Voor integrale voorzieningen geldt een winstverbod. Er komt een algemeen toegangsrecht met vaste uurprijzen, voor vijf dagen. Losse kinderopvang en gastouderopvang blijven mogelijk en zijn ook gratis binnen het toegangsrecht. De vergoeding van het geboorteverlof en ouderschapsverlof stijgt naar 100 procent en ouderschapsverlof wordt verlengd naar 15 weken. Verder: één hoog kwaliteitsniveau, rechtstreekse financiering en een vaste uurprijs. Kosten € 7,9 miljard.

Aanknopingspunten

Minister Koolmees schrijft dat het huidige kabinet geen oordeel zal geven over de wenselijkheid van de scenario’s. ‘Met dit rapport wil ik graag verschillende mogelijkheden schetsen, die de discussie over de kindvoorzieningen verder brengen en er een onderbouwde keuze voor volgende stappen gemaakt kan worden. Het kabinet is van mening dat het eindrapport goede aanknopingspunten biedt voor verschillende manieren om het stelsel in te richten bij toekomstige wijzigingen.’

Op basis van het IBO Toeslagen heeft het kabinet geconcludeerd dat het stelsel van toeslagen, waaronder de kinderopvangtoeslag, voor een te grote groep toeslaggerechtigden niet werkt. ‘De nadelen van het huidige systeem zijn vanuit burgerperspectief namelijk niet acceptabel. De eerdere weerspiegelingen van de Adviescommissie uitvoering toeslagen en de recente verhoren van de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag maken dat des te meer zichtbaar en markeren ook de grenzen waarbinnen in het huidige toeslagenstelsel naar een oplossing gezocht kan worden. De stap naar een ander stelsel is daarom noodzakelijk.’