Hoewel er in de kinderopvang veel aandacht is voor interactievaardigheden, lijken interacties gericht op de spel- en taal-denkontwikkeling van kinderen onvoldoende te worden belicht. ‘We willen bijdragen aan de ontwikkeling van kinderen, zonder het spel te onderbreken. Daarvoor moeten we beter leren kijken’, zegt Carlinda Fuselier. Zij is pedagogisch coach bij kinderopvang Columbus Junior in Twente. Zij hebben samen met kinderopvang Spelenderwijs Utrecht meegedaan aan de pilot “Kwaliteit van taal, spel en denken”.
Beter aansluiten bij beleving
Tijdens de pilot is gekeken naar drempels die pedagogisch medewerkers in de kinderopvang ervaren tijdens spelinteracties. Carlinda: ‘We hebben soms de neiging om tijdens (doen-alsof-)spel van alles te benoemen en er een lesje woordenschat van te maken. Deze pilot geeft handvatten hoe je als pm’er beter kunt aansluiten bij de beleving van het kind. Door te kijken naar het spel, naar wat de kinderen boeit, en ze van daaruit uit te dagen de volgende stap te zetten.’
Onderzoek
Marianne Boogaard is als senior onderzoeker (bij het Kohnstamm Instituut) betrokken bij de pilot: ‘Wij zijn deze pilot gestart vanuit wat er al bekend was uit eerdere onderzoeken en aanvullende literatuur. Zo zijn er 10 kernelementen geformuleerd waarmee je spel van kinderen kunt verrijken en tegelijk hun taal-denkontwikkeling kan stimuleren. Die hebben wij toegepast in het professionaliseringstraject van pm’ers. Het leuke van deze samenwerking vind ik dat je begint met een idee vanuit de wetenschap, gekoppeld aan de wensen en behoeften in de praktijk. Ik zie de pedagogisch coaches als mede-onderzoekers. Samen brengen we in beeld welke drempels zij ervaren en proberen we oplossingen in de praktijk uit.’
‘In deze pilot staat spel voorop,’ legt Marianne uit. ‘De pedagogisch medewerker leert daarbij om aan te sluiten bij wat de kinderen boeit. Ga maar bij jezelf na: als jij iets interessant vindt, ben je het meest bereid om iets te leren. Dat geldt voor kinderen ook.’
Drempels bij spelinteractie
Een aantal praktijkvoorbeelden:
- Als een kind ijverig in een pan roert ben je geneigd te zeggen ‘oh lekker, je bent aan het koken, ik zal vast de tafel dekken’. Heel jonge kinderen zijn nog niet altijd zo ver in hun (spel)ontwikkeling, die zijn nog materialen aan het verkennen en aan het ontdekken wat er gebeurt als ze in een pan roeren. Oplossing: leren kijken waar het kind in het spel zit en beter aansluiten waar hij/zij mee bezig is. Dit vraagt ook om een stukje organisatie op de groep, zodat een pm’er voldoende tijd kan nemen om met een klein groepje kinderen iets te doen.
- Middenin een fantasiespel krijgt een kind vieze handen. Op zo’n moment staat de pm’er op om een doekje te halen. Daarmee wordt het fantasiespel onderbroken. Oplossing: spelenderwijs zoeken naar oplossingen, en juist de kinderen zelf aan het denken zetten door vanuit jouw fantasierol aan de kinderen te vragen ‘wat moeten we nu doen?’. In dit voorbeeld kwam een ander kind uiteindelijk met een afwasborstel aan, wat in de groep geaccepteerd werd als oplossing.
- Soms hebben pm’ers de neiging om te veel te praten. Het gevolg is dat je kinderen hun initiatief ontneemt en daarmee het spel juist belemmert. Oplossing: bewust stil zijn en ruimte laten.
Pilot
Drie groepen van pedagogisch coaches/medewerkers en twee trainers vormden samen een professionele leergemeenschap. Zij kwamen gedurende het eerste pilotjaar vijf keer samen en kregen daarnaast individuele begeleiding. Een expert in interactievaardigheden verzorgde in samenspraak met de deelnemers de inhoud. In het tweede jaar werden nieuwe groepen gevormd, en was het de pedagogisch coach van de eigen kinderopvangorganisatie die bij de bijeenkomsten en coaching “in the lead” was.
Rollenspel
‘Tijdens de groepsbijeenkomsten en coaching vond onder andere bespreking plaats van eigen videofragmenten van spelsituaties, passend bij de 10 kernelementen uit het traject en de leervragen van de deelnemers’, legt Marianne uit. Carlinda vult aan: ‘We deden verschillende oefeningen zoals een rollenspel en casusbespreking. Tussen de bijeenkomsten door was voldoende tijd om met de nieuwe vaardigheden te experimenteren in de eigen groep.’
Meer focus op ontwikkelingsgericht werken
Carlinda heeft dankzij de pilot meer achtergrondinformatie gekregen en vaardigheden opgedaan om pm’ers te coachen in het begeleiden van spelinteracties. ‘Naast dat het heeft bijgedragen aan mijn ontwikkeling als coach, zie ik ook bij de deelnemers een andere manier van denken. We hebben meer focus op ontwikkelingsgericht werken en onze rol daarin. Dat stukje cultuurverandering vind ik mooi om te zien.’ Marianne kan dat beamen. ‘We zien dat de pedagogisch medewerkers stappen vooruit maken, precies zoals we voor ogen hadden.’
