Het kabinet heeft 8,5 miljard euro uitgetrokken om de coronaschade weg te werken. Het OMT voor het onderwijs wil met de kennis, de ervaring en de netwerken van de deelnemende wetenschappers daaraan een bijdrage leveren.

Paul Leseman, hoogleraar pedagogiek in Utrecht, is een van die wetenschappers. Hij brengt onder meer expertise in op het gebied van onderwijsachterstanden.

Tutoring

In zijn visie kunnen bso en primair onderwijs goed samenwerken om de coronaschade te repareren. ‘Een optie waarvoor je als school kunt kiezen, is extra en intensiever onderwijs per dag. Dit moet natuurlijk vooral ten goede komen aan de kinderen die dit het hardste nodig hebben. Die kinderen help je het beste met tutoring. Dat is intensieve begeleiding, individueel of in een kleine groep. Maar dan heb je elders in de klas natuurlijk wel extra handen nodig.’

Menskracht

Daar kun je volgens Leseman heel goed medewerkers van de bso voor inzetten. ‘Zij zijn immers ook geschoold in pedagogisch handelen. Zij kunnen bijvoorbeeld aan de gang met programma’s waarvoor minder intensieve instructie nodig is en waarbij leerlingen meer zelfstandig werken of in groepen samenwerkend leren. Het gaat er bij het repareren van de coronaschade uiteindelijk om dat we snel meer tijd en menskracht vrijmaken. Dus dan moet je kijken waar die menskracht zit en niet bang zijn voor minder orthodoxe oplossingen.’

Balans

De gevolgen van de scholensluiting raken niet alleen het leren, aldus Leseman. Er is ook sociaal-emotionele schade door het missen van contacten met andere kinderen en door de soms stressvolle thuissituatie. ‘Ook het missen van de structuur van de schooldag speelt een rol. Maatregelen om de coronaschade te herstellen moeten een goede balans hebben tussen het cognitieve en sociaal-emotionele. De pedagogische expertise van de kinderopvang kan hierbij nuttig zijn.’

Zomerscholen

Een ander voorbeeld van een mogelijke samenwerking van de bso en het primair onderwijs is het organiseren van zomerscholen of zomervakantiekampen. Er is bewijs voor de effectiviteit hiervan, al gaat het wel het om relatief kleine effecten op de leerprestaties. ‘Een zomerschool alleen is daarom niet voldoende. Er zijn bovendien risico’s als het programma uitsluitend gericht is op leren op een schoolse manier. Het kan tot overbelasting leiden van de leerlingen en het kan ook tot gevolg hebben dat juist de leerlingen die er meeste baat bij hebben niet meedoen. Dit zijn vaak kinderen met een lastige thuissituatie of uit bevolkingsgroepen met een sociaaleconomische achterstand.’

Sociaal-emotionele schade

Je moet dan kiezen voor een intelligente aanpak, dus meer dan alleen het continueren van de school, aldus Leseman. ‘Zorg voor een aansprekend aanbod van activiteiten, waarbij tegelijkertijd wordt gewerkt aan de basisvaardigheden reken en taal. Dat is best een puzzel. Het aanbod moet aansprekend zijn voor kinderen én ouders. Veel gezamenlijke activiteiten, met sport en spel, waarbij de kinderen zich veilig voelen. Dat is ook belangrijk om de sociaal-emotionele schade van de coronacrisis te repareren. Want uit onderzoek blijkt dat kinderen het contact en samen activiteiten ondernemen met leeftijdgenoten erg missen.’

Pedagogische expertise

Zomerscholen zijn een initiatief van het onderwijs, maar het is volgens Leseman verstandig om ook daarbij de samenwerking te zoeken met kinderopvangorganisaties. ‘De bso heeft veel ervaring met het leveren van een aantrekkelijk aanbod en heeft de pedagogische expertise in huis om kinderen in sociaal-emotioneel opzicht goed te begeleiden. Daar kun je gebruik van maken. Als OMT gaan we op zoek naar onderzoek dat medewerkers van het onderwijs en de bso hierbij kunnen gebruiken.’

Voordeel

Een IKC is bij dit alles een voordeel. ‘Niet alleen zijn de lijntjes in een IKC kort, er is ook sprake van een juridisch kader waarin alle belangrijke randvoorwaarden zijn geregeld. Werk je samen buiten een IKC, dan moet je bijvoorbeeld afspraken maken over de eventuele winst die er met een zomerschool wordt gemaakt. Dat kan in alle redelijkheid, maar je moet het wel doen. Het onderwijs mag immers geen winst maken, en het zou dan gek zijn als de opvang wel profiteert van de extra publieke middelen. Kinderopvangorganisaties moeten hier hun maatschappelijke verantwoordelijkheid oppakken. In een IKC is dat in principe al geregeld. Niet altijd perfect wellicht, maar er zijn in elk geval afspraken.’

Langetermijngevolgen

Het wegwerken van de coronaschade in het onderwijs hoeft volgens Leseman niet in een jaar te zijn afgerond. ‘Je mag hier best meer tijd voor uittrekken. Er is alleen iets meer haast bij voor jonge kinderen en voor kinderen die vlak voor de overgang staan naar het voortgezet onderwijs. We weten nog niets over de langetermijngevolgen van de coronacrisis. Maar er is wel onderzoek naar de gevolgen van de economische crisis van de jaren dertig. Daaruit blijkt dat jongere kinderen, vóór de puberteit, meer blijvende negatieve gevolgen van de crisis ondervonden dan oudere kinderen die veerkrachtiger bleken. Kinderen in de jongere leeftijden hebben dus extra aandacht nodig, en samenwerking van bso en onderwijs kan dan heel goed uitpakken.’

Voorrang

Tot slot: mocht er nog een nieuwe scholensluiting komen, dan is het wat Leseman betreft zaak om de noodopvang en de VE beter te benutten. ‘Recent onderzoek uit het Verenigd Koninkrijk laat zien dat kinderen die tijdens de lockdown niet naar de voorschoolse opvang konden, achterblijven in de ontwikkeling van taal en executieve functies, zoals aandacht en zelfcontrole. Dit nadelige effect is sterker voor kinderen uit maatschappelijke achterstandsgroepen. De onderzoekers pleiten ervoor bij een volgende lockdown in de noodopvang ook voorrang te geven aan deze kinderen.’