Samenwerking is vooral een middel dat bij een kindcentrum kan leiden tot een rijkere leer- en ontwikkelomgeving voor kinderen. En tot uitwisseling van kennis, materiaal, ruimtes, en expertise, een doorgaande ontwikkelingslijn of tot een duidelijker afstemming tussen kinderopvang en onderwijs. Of zelfs tot een geheel nieuwe wijze van onderwijs en opvang organiseren. Samenwerking kan op veel manieren vorm krijgen; in een (brede) school, kindcentrum of IKC. Waarbij over het algemeen onderwijs en opvang, en steeds vaker ook zorgpartners de belangrijkste betrokken partijen zijn.

Voorwaarden voor succes

De ontwikkeling van brede scholen en kindcentra is al zo’n 20 jaar onderweg. Zoveel jaren ervaring, in praktijk en door onderzoek, levert een schat aan waardevolle informatie op.

Er zijn dan ook succesfactoren te formuleren voor een duurzame en constructieve samenwerking. Drie heel belangrijke zijn: de kracht van de relatie, het hebben van een concrete gezamenlijke visie en de wijze waarop de samenwerking geborgd of verankerd is.

Kracht van de relatie

Samenwerking hoort altijd gebaseerd te zijn op basis van vertrouwen, gelijkwaardigheid en respect voor elkaar en elkaars organisatie. De relatie is het fundament waarop je kunt gaan bouwen zonder gaandeweg bang te hoeven zijn dat de boel instort. Het blijkt enorm belangrijk om elkaar als samenwerkingspartner, als mens, als organisatie, als werkvloer en als samenwerkende bestuurders goed te kennen.

Kampvuurgesprek

Corporate antropoloog Jitske Kramer gebruikt in deze context het kampvuurgesprek als metafoor. In zo’n gesprek in een kampvuuromgeving is er echt pas sprake van vertrouwen, openheid, gelijkwaardigheid. ‘Daarom roepen wij op om nooit meer te vergaderen, maar om kampvuren aan te steken. Soms letterlijk, meestal figuurlijk. Waarbij een kampvuur staat voor een moment van werkelijk contact, voor aandacht voor elkaar, het te bespreken agendapunt en het doel van de bijeenkomst.’ (Uit: Building Tribes, Jitske Kramer en Danielle Braun)

Visie

Visie is van belang als kompas van je samenwerking. Een concrete visie geeft de richting aan van waar je met elkaar naar toe wilt werken.  Allereerst is het belangrijk te weten wat je eigen visie is als leidinggevende, als onderwijs- of kinderopvangorganisatie. Dat is in feite je interne standpuntbepaling. Op basis van deze visie ga je op zoek naar een samenwerkingspartner, al komt zo’n partner soms gewoon op je pad. Al pratend bij de koffie (of bij een kampvuur) blijk je allebei eenzelfde ambitie te hebben. Je wilt innovatie, je wil het beter voor kinderen en ouders enzovoorts.

Hoe je ook tot de keuze van een partner komt, zorg dat je een partner vindt die past bij je visie en ambitie. En eentje die jou als professional en als organisatie kan versterken en aanvullen en die van tijd tot tijd ook even wil wachten, als de praktijk dat vraagt. Een partner dus waarmee je samen verder komt en waarmee je voor kinderen en ouders meer bereikt dan ieder apart. En natuurlijk een partner waarmee je tot een gezamenlijke koers kunt komen.

Borging

Het verankeren van gezamenlijke afspraken en ambities op allerlei gebied, op alle niveaus van de samenwerkende organisaties, maakt de samenwerking duurzaam en daardoor ook minder vrijblijvend. De samenwerking moet niet afhankelijk zijn van individuele personen. Dat maakt het te kwetsbaar, en bovendien heeft  samenwerking in de vorm van een kindcentrum invloed op allerlei aspecten van ieders organisatie. Daarom is borging belangrijk: voor het vastleggen van heldere afspraken die naar alle niveaus van de organisatie moeten worden gecommuniceerd. Het gaat om afspraken over de  koers, over de organisatie, middelen, planvorming en over de ambitie. Doe dat niet achteraf  of als het eigenlijk te laat is -, maar vanaf de start van de samenwerking, als vanzelfsprekend onderdeel van het traject.

Samenwerkingsmodellen

Hoe gaat de samenwerking eruitzien? Het helpt als je de intensiteit van de samenwerking een naam geeft, op basis van de gezamenlijke visie en ambitie. Er worden vier landelijk samenwerkingsmodellen gehanteerd die de intensiteit van samenwerking in een kindcentrum weergeven. In Samenwerking in Beeld, een onderzoek van Oberon (maart 2009), worden deze vier modellen of samenwerkingsniveaus benoemd: Stand alone, face to face, hand in hand en all-in one. Feitelijk zijn deze een doorontwikkeling van de vier samenwerkingsmodellen die Sardes en Oberon in 2007 reeds beschreven hebben in het Handboek voor de brede school.

Modellen

Het model Stand Alone staat voor de minst intensieve vorm van samenwerking en All-in one voor de meest intensieve en vergaande vorm. Door te kiezen voor één van deze  samenwerkingsmodellen ben je makkelijker in staat je samenwerking verder vorm en inhoud te geven. Wat daarbij helpt is dat per model een korte typering wordt gegeven, aan de hand van de thema’s inhoudelijk aanbod, samenwerking medewerkers, kennis en expertisedeling, samenwerking management, samenwerking bestuurlijk en visie. En dat maakt je samenwerking opeens heel concreet!

Handig instrument

Een handig instrument dat helemaal aansluit bij de 4 modellen is de Kwaliteitskaart Brede School en Integraal Kindcentrum van het voormalige Landelijk Steunpunt brede Scholen, ontwikkeld door  Oberon en EtuConsult. Met deze kaart krijg je de aspecten van de samenwerking in beeld, op basis van criteria die overeenkomen met de eerdergenoemde  modellen. Het helpt je ook bij een keuze van je samenwerkingsmodel en het concreet maken van je ambities. De digitale versie van deze kaart is gratis te downloaden.

Uniek

Er is geen blauwdruk, iedere samenwerking is uniek. Er worden prachtige en succesvolle vormen van samenwerking tussen onderwijs, opvang en zorg dagelijks in praktijk gebracht. Maar, zo bleek bijvoorbeeld tijdens de recente Covid-19 lockdown, nog lang niet altijd loopt samenwerking tussen beide sectoren even makkelijk.

’Wat makkelijk is, betekent ook weinig,’ schreef Vincent van Gogh ooit aan zijn broer Theo, toen hij aan een zoveelste schets van een paar zonnebloemen werkte. Vervolgens zette hij door en u weet wat daaruit voortgekomen is, een serie fantastische en wereldberoemde zonnebloemschilderijen. Met Van Gogh als inspiratiebron en de genoemde instrumenten in de hand moet het vast en zeker lukken om uw samenwerking concreet te maken.