Bekijk een aantal sites van opvanginstellingen of sla een willekeurig pedagogisch beleidsplan open en het valt al gauw op: ‘het kind centraal’ is een populair uitgangspunt. Opvanginstellingen praten elkaar na als het gaat om pedagogische beleidsplannen, vindt ontwikkelingspsycholoog Steven Pont. ‘Het gemiddelde beleidsplan bestaat uit wat knip- en plakwerk. Ze zijn stuk voor stuk inwisselbaar. Maar door juist goed voor zo’n plan te gaan zitten, een duidelijke visie neer te zetten, kan kinderopvang zich onderscheiden.’

Niet alleen op de wereld

En dat was wat opvanginstelling De Benjamin in Nistelrode ruim tien jaar geleden deed. De eigenaressen, Mirjam Verbruggen en Inez van Kessel, vroegen Steven Pont om hen te coachen bij het op papier zetten van een gedegen visie. Het resultaat was Niet alleen op de wereld, een pedagogisch beleidsplan waarin de groep centraal staat, en dus niet het individu van elk kind. Met als doel dat de kinderen zich sociaal goed kunnen ontwikkelen. ‘Het zijn niet de rijke, knappe of slimme mensen die de grootste kans hebben op geluk’, legt Steven uit. ‘Het zijn de sociaal vaardigen. We denken vaak dat geluk gelijk staat aan succes. Maar een succesvol manager kan erg eenzaam zijn, en de parttime werkende slager kan een erg gelukkig huwelijk en gezinsleven hebben. De mens is een sociaal wezen. Sociale uitsluiting is onze grootste angst. Dus wil je dat een kind gelukkig wordt? Zorg dan dat het sociaal vaardig is, dat het aansluiting vindt. Een kind dat lekker in zijn vel zit, presteert op alle gebieden beter. Kinderopvang kan hierin een belangrijke rol vervullen.’

Dubbele fietsjes

‘Dat de groep centraal staat, bepaalt elke keuze die we maken’, vertelt Mirjam Verbruggen van De Benjamin. ‘Bijvoorbeeld bij de keuze voor speelgoed. Wij hebben dubbele fietsjes, waar kinderen samen op zitten. Laatst kochten we een dansdoek, waarmee je alleen met acht of meer kinderen aan de slag kunt. Op die manier worden kinderen ook via het speelgoed uitgedaagd om samen te spelen.’ De Benjamin werkt met verticale groepen, om kinderen de ervaring van een groot gezin mee te geven. ‘Maar dit effect bereik je alleen als je ook echt aandacht schenkt aan groepsprocessen’, stelt Verbruggen. ‘Als wij gaan eten, zetten we echt iedereen aan tafel, ook de baby’s. Zij horen bij de groep. Als zij apart liggen in een box, hebben zij alleen maar last van alle geluiden die ze horen. Terwijl als we ze erbij nemen, ze voortdurend contactmomenten hebben met de oudere kinderen.’

Ouderwets

‘Het individu centraal stellen is ouderwets’, zegt Steven. ‘Begin twintigste eeuw was ‘kind centraal’ een nieuw pedagogisch geluid. Onder andere Maria Montessori, de grondlegster van de Montessori-scholen, kwam met dit nieuwe idee. In die tijd was je als mens in alle opzichten onderdeel van een groep. Kinderen leefden in grote gezinnen en je werd vanzelfsprekend wat je vader was. Ook wat betreft je geloof en sociale klasse was je onderdeel van een groep. Het individuele kind centraal stellen, was op dat moment een heel nieuw en belangrijk geluid.’ Maar nu, een volle eeuw later, is dat idee verouderd, volgens Steven. ‘Onze hele maatschappij is gericht op het individu, met kleine gezinnen en een wereld aan mogelijkheden die open ligt voor elk kind. Dit vraagt om heel andere vaardigheden. Juist het bewegen in een groep, jijzelf ten opzichte van de ander, is iets dat nu extra aandacht vraagt. Blijven roepen dat het kind centraal moet staan, is een pedagogische blunder.’

Voorschoolse educatie

Veel opvanginstellingen willen zich onderscheiden door voorschoolse educatie, door kinderen goed voor te bereiden op de basisschool. Steven: ‘Het is jammer dat de het accent daarbij meestal ligt op cognitieve vaardigheden, op rekenen of taal. Maar de beste voorbereiding op de basisschool is oefenen in sociaal gedrag. Juist het bewegen binnen de groep is voor kleuters zo spannend. En bij een kind dat zich sociaal veilig voelt, komt de interesse voor lezen en schrijven vanzelf. Hoe meer een kind zich verbonden voelt, hoe meer het bereid is om te leren.’

STEVEN PONT IS ÉÉN VAN DE SPREKERS OP HET OPENINGSCONGRES WEEK VAN HET JONGE KIND.  HIJ ZAL DAAR SPREKEN OVER DE KINDEROPVANG ALS DÉ LEERPLAATS OM DE SOCIAAL-EMOTIONELE VAARDIGHEDEN TE ONTWIKKELEN EN TE OEFENEN.