Bij het liegen mijn zoontje van 3 jaar vroeg ik me opeens af of het erg is als kinderen wel eens jokken of liegen.  Ik kan daar alleen maar nee op antwoorden. Kinderen onder de 6 jaar jokken vaak naar hun eigen waarheid. Zij hebben een levendige verbeelding en geloven echt in hun eigen verhaal. “Ik ga niet buitenspelen, want dat mag niet van de brandweer”, aldus jongen 3 jaar. Objectief naar de waarheid kijken kunnen de kinderen dan nauwelijks.  Vanaf 6-7 jaar ontwikkelt het interne geweten van kinderen zich. Liegen kan dan een manier zijn om in eigen behoefte te voldoen, om aandacht vragen, wegens schaamte, om  straf te ontkomen, of om aan de verwachtingen van anderen te voldoen.

Jokken of liegen hoort dus bij de ontwikkeling, maar dat wil natuurlijk niet zeggen dat ik het accepteer. Een algemene norm in de samenleving is ook; eerlijk zijn. Hoe kunnen we kinderen dan leren om dit wel te doen?

‘Wat bereiken we eigenlijk met het geven van een reprimande?’

Mijn neiging is om te zeggen dat het niet mag. Maar wat bereiken we eigenlijk met het geven van een reprimande of consequentie bij het jokken of liegen van jonge kinderen? Zorgen we ervoor dat kinderen gehoorzamen en het niet meer doen? Misschien wel, maar dan wel vanuit angst. Het kan een averrechts effect hebben. Namelijk dat kinderen bang zijn om terecht gewezen te worden. Dan kan het kind juist gaan liegen, om de consequentie te ontlopen.

Als we willen dat kinderen echt begrijpen dat de waarheid spreken belangrijk is en respect voor elkaar bevordert, dan is het beter om gebruik te maken van hun verbeeldingskracht. In het korte fragment wordt een beeld geschets hoe deze levendige verbeelding eruit kan zien;

Verbeelding zorgt ervoor dat je leert om in de gedachten van een ander te verplaatsen, de eerste stap naar empathisch vermogen.

Alternatieven voor reprimande of consequenties:

• Bij kinderen jonger dan 7 jaar, je eigen emotie benoemen, door bijvoorbeeld te zeggen; “Ik word er verdrietig van als je jokt.” Dan geven we het goede voorbeeld en laten we zien dat de waarheid spreken belangrijk is. Door dit elke keer te herhalen, kunnen  kinderen er een voorstelling van maken en er naar gaan handelen.
• Bij kinderen ouder dan 7 jaar, aan het kind vragen wat het liegen met hen doet. Welke gevoelens roept het op? Vervolgens benoemen dat ze zich beter zullen voelen als ze eerlijk zijn is dan voldoende.
• Kinderen aan de hand van fantasiespel laten ervaren dat liegen niet hoort. Kinderen willen bijvoorbeeld wel eens zeggen dat een monster of krokodil iets gedaan heeft, wat ze zelf gedaan hebben. Je kunt als pm’er dan de groep bij elkaar roepen en zeggen; ‘jongens we hebben en krokodil in ons midden en die doet dingen niet mogen. Wie gaat hem dat vertellen en wat gaan we er aan doen?’ Ga helemaal mee in hun fantasiespel en bedenk samen een oplossing.

Op deze alternatieve manieren leren we de kinderen, zonder het bieden van consequenties, zich te verplaatsen en rekening te houden met anderen. Een belangrijke vaardigheid bij de veranderende samenleving. Heb jij nog meerdere voorbeelden die je gebruikt in de praktijk? Het is momenteel helaas tijdelijk niet mogelijk om op onze artikelen en weblogs te reageren. Wil je meepraten en -denken met Sanne? Mail dan naar kinderopvang@bsl.nl, dan sturen wij jullie suggesties naar Sanne door!

Meer lezen van Sanne? De vorige keer schreef ze een weblog over ‘de innerlijke drive van kinderen’. Naar de weblog >>